سیدحسین بحرینی - استاد گروه شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
حسین خسروی - دانشجوی دکتری شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

شرایط سخت اقلیمی از اصلی ترین عوامل محدودکننده رفتارهای شهری است. بر این اساس، طراحان محیط می کوشند با نزدیک کردن خرده اقلیم ها به منطقه آسایش، فضاهای شهری را برای دامنه گسترده ای از رفتارها در طیف وسیعی از زمان ها قابل استفاده کنند. هدف این پژوهش، بررسی تاثیرات خرده اقلیم در الگوهای رفتاری و بررسی و اکتشاف راهکارهای تعدیل شرایط سخت اقلیمی در معماری و شهرسازی بومی است. در این تحقیق مطالعه تطبیقی الگوهای رفتاری استفاده کنندگان فضا در دو اقلیم گرم و خشک (یزد) و معتدل و مرطوب (فومن) صورت گرفته است. برداشت الگوهای رفتاری با استفاده از روش مشاهده (عکس برداری زمان بندی شده) و تحلیل از طریق روش تحلیل مکانی محقق شده است. نتایج نشان می دهد ویژگی های اقلیمی هم در گونه فعالیت های شهری و هم در چرخه های زمانی بروز آن ها تاثیرگذارند. شرایط اقلیمی سخت، رفتارهای شهری را به فعالیت های ضروری محدود کرده است و فضا را صرفا عبوری می کند. چنین شرایطی اجازه بروز دامنه وسیعی از فعالیت های اختیاری و اجتماعی را نمی دهد. در الگوهای فرمی- فضایی تاریخی ایران در راستای تعدیل شرایط سخت اقلیمی از ابزارهای کالبدی- فضایی همچون تراکم ساختمانی، محصوریت، سطح اشغال، میزان عقب نشینی در همکف و طبقات، جنس مصالح و میزان سبزینگی فضا استفاده شده است.

اقلیم, الگوهای رفتاری, فومن, فضاهای شهری, یزد