فاطمه بزی - دانش آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
حسن بلخاری قهی - استاد دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.

رنگ در نگارگری ایرانی علاوهبر زیبایی بصری، دارای رمز و نماد است و گاه معنای حکمی و معنوی و اشاره به عالم ملکوت دارد. نگاره های سلطان محمد نقاش، از جمله شاهکارهای نگارگری عصر صفوی بوده که میتوان گفت، رنگ جلوهای عرفانی و روحانی به آثار او بخشیده است. هدف این پژوهش، خوانش دو اثر از سلطان محمد نقاش (نگاره معراج پیامبر (ص) از خمسه طهماسبی و بارگاه کیومرث از شاهنامه طهماسبی) براساس مبانی تجلیات نورهای رنگی در آراء علاءالدوله سمنانی است. سوال اصلی بدین صورت است که: رنگهای بهکار رفته در نگاره های سلطان محمد نقاش از دیدگاه علاءالدوله سمنانی دارای چه معانی و مفاهیمی هستند؟ روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی و روش تجزیه و تحلیل کیفی است. شیوه جمع آوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه ای میباشد. نتایج این مطالعه نشان میدهد که شیخ علاءالدوله برای هفت مرتبه در سلوک، انواری رنگی در حالات روحانی سالک برمیشمرد به طوری که سالک در هر مرتبه، رنگی خاص بر دلش میتابد. او هر لطیفه را با یک رنگ و پیامبر وجودی در عالم کبیر تطبیق میدهد. این رنگ ها در آثار سلطان محمد نیز به شیوهای هنرمندانه به کار رفته و طیف رنگی آنها قابل انطباق با لطایف سبعه در آرای سمنانی میباشند.

نمادشناسی رنگ، علاءالدوله سمنانی، سلطان محمد، معراج پیامبر، بارگاه کیومرث