فرزانه سادات - گروه حشره شناسی کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، اراک، ایران
علیرضا نظری - گروه امنیت غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، اراک، ایران
شهریار جعفری - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
زهرا رفیعی کرهرودی - گروه حشره شناسی کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، اراک، ایران

کیفیت عوامل کنترل بیولوژیک نقش مهمی در موفقیت یک برنامه کنترل بیولوژیک دارد. اعتقاد بر این است که پرورش انبوه طولانی مدت این عوامل در محیط بسته روی کیفیت آن­ها تاثیر دارد. ویژگی های جدول زندگی و پارازیتیسم زنبورTrichogramma embryophagum (Hartig)  طی ۳۲ نسل روی تخم­های Ephestia kuehniella Zeller مورد بررسی قرار گرفت. جمعیت اولیه زنبور از باغات انار کوهدشت استان لرستان و میزبان آزمایشگاهی از یک انسکتاریوم پرورش حشرات مفید در همدان تهیه و در دمای۲±۲۷ درجه سلسیوس و رطوبت نسبی ۵±۶۵ درصد پرورش داده شدند. داده­های مربوط به طول مراحل مختلف رشدی، بقا، باروری و پارازیتیسم زنبورها در نسل­های ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۲۸، ۳۰ و ۳۲ جداگانه، تعیین و از روش جدول زندگی مرحله رشدی-سنی دو جنسی و نرم افزارهای  TWOSEX–MSChart programوCONSUME–MSChart  برای تجزیه و تحلیل داده­ها استفاده شد. نتایج نشان داد طول عمر افراد بالغ ماده تا نسل ۱۵ تفاوت معنی داری ندارد اما با افزایش تعداد نسل ها به طور معنی داری کاهش یافته و به ۱۵/۷ روز در نسل ۳۰ رسید. بیشترین و کمترین میزان زادآوری زنبور به ترتیب در نسل های ۵ (۷۳/۷۲ تخم) و ۳۲ (۶۴/۲۸ تخم) مشاهده شدند. بیشترین نرخ خالص تولید مثل (R۰) نیز در نسل های ۵–۱۵ مشاهده شد. نرخ ذاتی افزایش طبیعی جمعیت (r) نیز در نسل های ۵ تا ۱۵ به طور معنی داری از سایر نسل ها بیشتر بود. مقدار r از ۳۰۱/۰ روز ۱– در نسل ۵ به ۲۲۹/۰ روز ۱– در نسل ۳۲ رسید. میزان نرخ متناهی پارازیتیسم (ω) نیز با افزایش تعداد نسل ها کاهش یافت و از ۴۷۸/۰ (میزبان/پارازیتوئید/روز) در نسل ۵ به ۳۳۲/۰ (میزبان/پارازیتوئید/ روز) در نسل ۳۲ رسید. براساس یافته های این تحقیق وجود شرایط پرورش یکنواخت و عدم افزودن افراد وحشی  به جمعیت، سبب کاهش کیفیت زنبورهای پرورش یافته پس از نسل ۱۵ شد.

پرورش انبوه, کنترل کیفیت, T. embryophagum, پارازیتیسم, نرخ ذاتی افزایش جمعیت