محمدرضا صفری مطلق - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
حکیمه روشنی - گروه گیاه پزشکی، موسسه آموزش عالی دیلمان، لاهیجان، ایران

بیماری پوسیدگی طوقه برنج با عامل Fusarium fujikuroi از بیماری­های مهم برنج در دنیا و ایران می باشد که مدیریت تلفیقی آن با روش­های مختلف اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش به منظور دستیابی به جدایه­های آنتاگونیست قارچی مناسب برای مهار زیستی این بیماری، اثر چهار جدایه از Trichoderma spp. و سه جدایه از Aspergillus spp .، روی قارچ بیمارگرF. fujikuroi با استفاده از روش­های کشت متقابل، کشت روی اسلاید، متابولیت­های فرار و متابولیت­های غیرفرار در آزمایشگاه بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد که در کشت متقابل جدایه T. harzianum با ۸۱/۸۱ درصد موثرترین جدایه در مهار رشد میسلیومی بیمارگربود. در روش متابولیت­های فرار، جدایه­هایT. harzianum  و T. virens، با ۳۳/۷۳ درصد موثرترین جدایه­ها در مهار رشد میسلیومی F. fujikuroi بودند. در روش متابولیت­های غیرفرار، جدایه­های A. awamori، T. viride وT. koningi بیشترین درصد مهار F. fujikuroi را از خود نشان دادند. در روش کشت روی اسلاید تمامی جدایه­های متعلق به Trichoderma  و Aspergillus در مهار بیمارگر موفق بودند. این جدایه­های قارچی روی گیاه برنج در شرایط گلخانه مایه­زنی شدند. تمامی قارچ­های مایه­زنی شده قادر به کاهش شدت بیماری در گیاهان تیمار شدهبودندکه جدایه­هایT. harzianum و T. virens به­ترتیببا کاهش شدت بیماری به میزان ۸۳ و ۷۹ درصد موثرترین قارچ­ها در بررسی­های گلخانه ای بودند. همچنین به کارگیری همه جدایه­های مورد مطالعه در گلخانه موجب افزایش ارتفاع، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی و ریشه در حضور قارچ عامل بیماری در مقایسه با شاهد بیمار گردید. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین تیمارها تفاوت معنی­دار قارچ­های مورد استفاده در مطالعات گلخانه ای به جز در صفت وزن خشک را نشان داد. با توجه به نتایج به­دست آمده از بررسی­های بیوکنترل در آزمایشگاه و گلخانه، جدایه­هایT. harzianum، T. virens و T. viride موثرترین آنتاگونیست­هادر کنترل بیماری پوسیدگی طوقه برنج بودند.

برنج, پوسیدگی طوقه برنج, کنترل بیولوژیک, Aspergillus spp, Trichoderma spp