صالح پور آرین - گروه حشره شناسی کشاورزی ، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی ، واحد علوم وتحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی
جلال شیرازی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور
احمد راثی پور - گروه کشاورزی ، دانشکده کشاورزی ، دانشکده علوم و مهندسی صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی

مهمترین آفت کلم بعد از بید کلم، سفیده ی کوچک کلم، Pieris rapae با خسارت حدود ۴۰% می باشد. لذا مطالعه ای به منظور بررسی کارایی دو گونه زنبور به نام های Trichogramma brassicae و T. evanescens برای معرفی اولیه به عنوان عوامل کنترل بیولوژیک سفیده ی کوچک کلم P. rapae صورت گرفت. کلیه آزمایش­ها در شرایط اتاق رشد با دمای ۵/۰±۲۵ درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی ۱۰±۶۰ درصد و دوره ی نوری ۱۶ ساعت روشنایی و ۸ ساعت تاریکی انجام شد. براساس مشاهدات مزرعه ای و داده های پرورش آفت در شرایط گلخانه، مشخص شد که دوران انکوباسیون تخم سفیده ی کوچک کلم حدود ۵ تا ۷ روز بود. این حشره در شرایط مزرعه دارای پنج سن لاروی مجموعا به طول ۲۰ تا ۳۰ روز و دوره ی شفیرگی بین ۶ تا ۹ روز بود. به طور معمول، طول عمر حشرات نر حدود ۷ و ماده حدود ۱۰ روز ثبت گردید. بررسی­های اولیه نشان داد که طول دوره ی رشدی مراحل نابالغ زنبور T. brassicae و T. evanescens به ترتیب ۱۵/۰±۴۳/۱۰ و ۱۱/۰±۰۷/۱۰ روز و ۰۹۹/۰±۴۸/۱۰ و ۰۹۳/۰±۱۷ /۱۰روز برای افراد ماده و نر بود. به علاوه طول عمر زنبورهای ماده و نر در این دو گونه به همان ترتیب ۲۰/۰±۰۳/۲ و ۲۴/۰±۴۰/۱ روز و ۱۶/۰±۶۸/۱ و ۴۰/۰±۸۵/۱ روز به دست آمد و در ادامه نرخ ناخالص و خالص باروری و بارآوری برای زنبورهای T. brassicae وT. evanescens به ترتیب ۹۲/۵۱ و ۴۶/۳۹ تخم و ۰۴/۸۳ و ۱۹/۷۷ تخم برآورد شد. همچنین میانگین سن باروری و بارآوری خالص در زنبور  T. brassicae به ترتیب ۳۶/۰ و ۳۹/۰ روز و برای زنبور T. evanescens ۱۶۲/۰ و ۱۶۲/۰ روز به دست آمد. به همین صورت، نتایج نشان داد نرخ های ناخالص و خالص تولید مثل زنبور T. brassice و T. evanescens روی تخم سفیده­ی کوچک کلم به ترتیب ۷۷/۲۲ تخم ماده / ماده و ۹۵/۱۲  نتاج ماده / ماده و ۱۴/۶۶ تخم ماده / ماده و ۳۲/۲۹ نتاج ماده/ ماده محاسبه شد. نرخ­های ذاتی و متناهی افزایش جمعیت به ترتیب ۲۳۸/۰ (روز۱-) و ۲۶۹/۱ نتاج ماده / روز و ۳۰۵/۰ (روز۱-) و ۳۵۷/۱ نتاج ماده برروز برای زنبورهای T. brassicae  و T. evanescens بود. مدت زمان دو برابر شدن جمعیت در همین دوگونه به همان ترتیب ۹۰/۲ و ۲۶۵/۲ روز و طول مدت یک نسل نیز ۷۴/۱۰ و ۰۴/۱۱ روز بود. نتایج حاصل از توزیع سنی پایدار جمعیت برای هر دو گونه مشخص کرد که جمعیت پایدار از حدود ۹۸% جمعیت از مرحله ی نابالغ و ۲% افراد بالغ تشکیل شده اند. مقایسه ی تمامی نتایج­ حاکی از برتری زنبور T. evanescens نسبت به زنبور T. brassicae روی تخم سفیده­ی کوچک کلم P. rapae بود. بنابراین می­توان گفت تا این مرحله زنبور T. evanescens می­تواند انتخاب بالقوه ای برای کنترل بیولوژیک کاربردی علیه سفیده ی کوچک کلم باشد.  

سفیده ی کوچک کلم, Pieris rapae, Trichogramma brassicae, T.evanescens, کلم, کنترل بیولوژیک