امیرعلی شایان - دانشجوی دکترا، گروه علوم باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
مجید شکرپور - دانشیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
وحیده ناظری - استاد، گروه علوم باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
مصباح بابالار - استاد، گروه علوم باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران
علی اشرف مهرابی - دانشیار، بخش زیست فناوری موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

توسعه کشت آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak) سازگار به شرایط محیطی خاص از طریق اصلاح جمعیت، نیازمند ایجاد یک خزانه ژنتیکی غنی از ژنوتیپ های برتر و بهره برداری از این تنوع برای شناسایی ژنوتیپ های با ترکیب پذیری بالا می باشد. در این پژوهش، به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و میزان ترکیب پذیری اکوتیپ های مختلف آویشن دنایی در شرایط شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه ای اجرا شد. فاکتورها شامل تنش شوری (۰ و ۹۰ میلی مولار نمک NaCl) و اکوتیپ (۱۲ خانواده ناتنی حاصل از تلاقی پلی کراس بین ۱۲ اکوتیپ آویشن دنایی) بودند. شوری سبب کاهش معنی دار همه صفات (بجز مقادیر پرولین و کاروتنوئید) نسبت به شاهد گردید. اکوتیپ ها از نظر طول و عرض برگ، طول شاخه های جانبی، وزن خشک اندام های هوایی، میزان اسانس و پرولین اختلاف معنی دار داشتند. درصد اسانس و عرض برگ دارای بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی بودند. وراثت پذیری عمومی صفات مورد مطالعه از ۴.۶۱% (طول برگ) تا ۸۱.۰۷% (عرض برگ) متغیر بود. بیشترین میزان وراثت پذیری به عرض برگ، میزان اسانس و وزن خشک اندام های هوایی اختصاص داشت. با توجه به میزان بالای ضریب تنوع ژنوتیپی و فنوتیپی، وراثت پذیری و پیشرفت ژنتیکی میزان اسانس و وزن خشک اندام های هوایی، از این صفات می توان به عنوان مهم ترین معیارهای انتخاب والدین در برنامه های اصلاحی آویشن دنایی نام برد. نتایج نشان داد که اکوتیپ های ملایر۲، زاغه، اراک و ایلام دارای ترکیب پذیری بالایی از نظر صفت میزان اسانس بودند. با توجه به تنوع ژنتیکی کافی مشاهده شده میان اکوتیپ های مطالعه شده و ترکیب پذیری مناسب آنها، راهبرد اصلاح جمعیت با تولید ارقام ساختگی (ترکیبی) را می توان برای به نژادی این گونه در شرایط نرمال (بدون تنش) و شوری توصیه نمود.

آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak), تنش شوری, ترکیب پذیری عمومی, خانواده ناتنی, رقم سنتتیک