محدثه قربانی - دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، گروه علوم باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
سارا خراسانی نژاد - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
خدایار همتی - دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
خلیل قربانی - دانشیار، گروه سازه و منابع آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

این پژوهش با هدف مقایسه توده های جنس بنفشه (Viola spp.) جمع آوری شده از شمال و شمال غرب ایران، به منظور بررسی سازگاری و امکان سنجی اهلی سازی آنها در شرایط آب و هوایی گرگان انجام شد. نمونه های گیاه کامل به همراه ریزوم آنها از ۹ رویشگاه در استان هان گلستان، مازندران، گیلان، آذربایجان و کرمانشاه در فصل رویش جمع آوری شدند. پس از تایید گیاهشناسی و دریافت کد هرباریومی، ریزوم ها با سه تکرار در ترکیب خاکی و آب و هوای یکسان کشت شدند. اجزای عملکرد و صفات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و فیتوشیمیایی آنها پس از گذشت یک سال زراعی در زمان گلدهی اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد این ۹ توده از گونه های V. alba Besser، V. odorata L.، V. sieheana W.Becker و V. ignobilis Rups. بودند. همگی توده ها پس از گذشت یک سال زراعی تولید گل و بذر نمودند. توده ها با هم اختلاف معنی دار (در سطح احتمال ۱ %) داشتند. جمعیت V. ignobilis از منطقه کرمانشاه بیشترین مقدار وزن تر ریشه و اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی و سطح برگ را داشت. بیشترین میزان طول ریشه و اندام هوایی به جمعیت V. sieheana از منطقه النگدره اختصاص یافت. جمعیت V. alba از منطقه زیارت بیشترین مقدار فنل کل (۴۵.۷۴ میلی گرم اسیدگالیک بر گرم عصاره خشک) و فلاونوئید کل (۲۰.۲۴ میلی گرم کوئرستین بر گرم عصاره خشک) را داشت. بیشترین میزان کلروفیلa، کلروفیلb، کلروفیل کل، کاروتنوئید و آنتوسیانین به جمعیت V. odorata از منطقه بندرگز تعلق گرفت. بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی به روش های DPPH و ABTS در جمعیت V. alba از منطقه افراتخته و بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی به روش FRAP در جمعیت V. odorata از منطقه قرن آباد مشاهده شد. بیشترین میزان آنتی اکسیدان کل در جمعیت های V. alba و V. oderata از منطقه زیارت اندازه گیری شد. به طور کلی، نتایج حاکی از وجود تنوع قابل ملاحظه صفات در جمعیت های بنفشه است. این تنوع می تواند به دلیل پتانسیل ژنتیکی بالا در بین جمعیت ها، اختلاف شرایط محیطی و یا اثرات متقابل جمعیت و محیط بوجود آمده باشد.

ABTS, DPPH, Viola alba, Viola ignobili, Viola odorata, Viola sieheana