کورش غلامی - استادیار، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران
کیانوش محمدی روزبهانی - مسئول گروه پژوهشی مطالعات اجتماعی مرکز تحقیقات سازمان سنجش آموزش کشور، تهران، ایران

هدف: مسئله این پژوهش بررسی رابطه بعضی از شاخص­های تقاضای آموزش عالی با شاخص­های اشتغال در دهه هشتاد (۱۳۹۰-۱۳۸۱) با هدف شناخت تقاضای آموزش عالی در ایران بود. روش پژوهش: پژوهش از جهت روش از نوع تحلیل ثانویه با حوزه تحلیل اجتماعی محسوب می­شود. به این منظور از داده­های آزمون سراسری ورود به دانشگاه­ها و سرشماری نفوس و مسکن استفاده شد. واحد تحلیل استان است. یافته ها: یافته­های پژوهش نشان می­دهد بین شاخص میانگین تقاضا با میانگین بیکاری در استان­های کشور رابطه­ای مستقیم برقرار است. همچنین بررسی روند رشد نشان داد که بین نرخ رشد بیکاری با نرخ رشد تقاضا در استان­های کشور رابطه­ای مستقیم و بین نرخ رشد تقاضا با نرخ رشد مشارکت اقتصادی رابطه­ای معکوس برقرار است. در این پژوهش برای اولین بار شاخصی با عنوان تقاضای تاخیری (تکرار شرکت در کنکور) بررسی شد. یافته­ها نشان داد که بین تقاضای تاخیری با شاخص­های اشتغال رابطه­ای معکوس قابل مشاهده است. به این معنی که هر چه بیکاری در استان­ها بیشتر بوده تکرار شرکت در کنکور (به ویژه برای زنان) بیشتر بوده و هر چه نرخ مشارکت اقتصادی بیشتر بوده، تکرار شرکت در کنکور کمتر شده است. مقایسه یافته­ها نشان می­دهد در دهه هشتاد نسبت شرکت کنندگان زن به مرد در مقایسه با سال­های قبل بیشتر شده که بخشی از آن به علت انصراف مردان بوده است.      نتیجه گیری: هدف اصلی پژوهش حاضر کمک به شناخت بیشتر تقاضای آموزش عالی در ایران بود. یافته­های پژوهش نشان دهنده ابعاد تازه ای از تقاضای آموزش عالی است و موید آن است که آزمون سراسری، فراتر از یک آزمون آموزشی، دارای ابعاد گسترده و عمیق اجتماعی و اقتصادی است. مباحث مطرح شده، لزوم انجام پژوهش های بیشتر در این باره را یادآور می شود. از جنبه کاربردی نیز شناخت هر چه کامل­تر این پدیده، شرط لازم برای کارآمدی هر نوع سیاست­گذاری، قانون گذاری و برنامه­ ریزی در این زمینه است.

کنکور, آزمون سراسری, تقاضای آموزش عالی, اشتغال