شیوا علی نقیان - دکترای انسان شناسی، دانشگاه تهران

به تعبیر بسیاری از نظریه پردازان "جماعت های تصوری" یکی از تاثیرگذارترین کتاب های انتهای قرن بیستم است. بر اساس آنچه که از بحث اندرسون در این کتاب بر می­آید، ملیت گرایی نوعی آگاهی کاذب متاثر از سرمایه­داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به واسطه­ی یکی از جنبه های مهم ولی فراموش شده­ی سرمایه داری به وجود آمده است. سرمایه داری چاپی در بستر تاریخی خود یکی از گونه های بنگاه های اقتصادی است که نه تنها بر شکل و انتشار فرهنگ تاثیر گذاشت، بلکه خود بخشی از تولید سرمایه داری نیز بود. دست آورد اندرسون در این اثر آن بود که نشان داد چگونه صنعت چاپ به تولید واحدهای ملی کمک کرد.اما نگاهی نقادانه به "جماعت­های تصوری"، نشان می­دهد که تحلیل اندرسون کم تر تحلیلی عملیاتی و کاربردی است. او این مسئله را توضیح نمی دهد که ملت چگونه از سایر انواع جامعه (که خودش آنها را برمی­سازد) متمایز می شود. به علاوه آنکه تحلیل او از سه وجه پذیرای انتقاداتی بسیار جدی است: درک او از ملت به مثابه امری فراطبقاتی، غیراجتماعی و همه­جایی، غیاب اقلیت ها، گروه های حاشیه ای و فرودستان در تحلیل او، و نیز بی توجهی به مسئله­ی جنسیت و نقش بازتولیدی زنان در شکل­گیری یک ملت، باعث می شود تا فضایی که او از شرایط شهروندی و ملت می­سازد، بر سبک زندگی مردان طبقه متوسط اروپایی مبتنی باشد.

بندیکت اندرسون, جماعت­های تصوری, ملیت, سرمایه­داری چاپی, ناسیونالیسم