لیلا ورهرام - استادیار بخش تخصصی زبان های باستانی و ایران شناسی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، تهران

حیات فکری و اجتماعی مانویان در دوره اسلامی (تا قرن سوم هجری) درباره وضعیت اجتماعی و فکری اقلیتی مانوی است که در دو سده نخستین ه.ق در جامعه اسلامی می زیست. در این کتاب، چگونگی تطبیق مانویان در جامعه اسلامی براساس نظریه کارکردگرایی ساختاری پارسونز بررسی شده است. کتاب سه بخش دارد. بخش اول مقدمه­ای است کوتاه درباره مانویت و زمینه تاریخی آن. در دو بخش دیگر به نام­های حیات فکری و اجتماعی مانویان نام زنادقه معروف براساس منابع کهن عربی بدون تحلیل و بررسی و افزودن مطلبی نو نقل شده است. به طورکلی، این کتاب به منابع اصلی مانوی و تحقیقات جدید اروپایی توجهی ندارد و متکی بر منابع عربی است.  علاوه بر این، نظریه جامعه شناختی پارسونز نیز با این موضوع تناسبی ندارد. نظریه مذکور جامعه را نظامی متشکل از چهار خرده­نظام در نظر می­گیرد که همگی در عملکرد کل آن نقش دارند و نقص یکی از آن­ها کل نظام جامعه را دچار اختلال می­کند.  چنین نظریه­ای  برای مطالعه هم­زیستی اقلیت مانویان و مسلمانان در عصر اموی و دوران متقدم عباسی مناسب نیست.

مانویان, زنادقه, اقلیت­های دینی در جامعه اسلامی, کارکردگرایی ساختارگرا, تالکوت پارسونز