شیما ابراهیمی - نویسنده ی مسئول، استادیار آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
زهرا جهانی - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد

باتوجه به اهمیت فرهنگ در آموزش زبان فارسی می توان از زباهنگ ها برای این مسئله ی مهم بهره برد. زباهنگ (زبان و فرهنگ) ساختارها و عباراتی از زبان است که نشان دهنده ی فرهنگ هر قوم است. از آنجا که فرهنگ هر ملتی در ادبیات آن بازتاب دارد، به نظر می رسد متون ادبی به ویژه شاهنامه ی فردوسی منبع مناسبی برای آموزش باشد. در پژوهش حاضر با هدف نشان دادن چگونگی آموزش فرهنگ برپایه ی الگوی مفهومی تحلیل زباهنگ که به نظر می رسد چارچوبی جامع و مناسب برای شناسایی الگوهای فرهنگی و انتقال آن به دیگر جوامع است، یکی از زباهنگ های پربسامد زبان فارسی، یعنی زباهنگ مرگ اندیشی واکاوی شد. بدین منظور ۱۳۰ قطعه ی زبانی مربوط به این زباهنگ از مجموعه ی امثال و حکم انتخاب و از منظر  الگوی SPEAKING  بررسی شد. در گام بعد، نوع هیجان و بسامد تجربه ی افراد نسبت به این زباهنگ براساس الگوی هیجامد (هیجان+بسامد) ارزیابی و فرهنگ مستتر در این زباهنگ مورد مداقه قرار گرفت. نتایج نشان داد این زباهنگ در شاهنامه بسامد بالایی دارد و افراد افزون بر تجربه های شنیداری، دیداری و لمسی خود آن را با اهدافی مانند ترغیب به نیکوکاری، پرهیز از دنیاگرایی و اظهار بر اجتناب ناپذیر بودن مرگ استفاده می کنند. الگوهای فرهنگی حاکم بر زباهنگ مرگ اندیشی نشان دهنده ی فرهنگ جمع گرا، سخت گیر، جهت گیری های کوتاه مدت و ابهام گریز جامعه ی ایرانی است. در ادامه، نگارندگان به منظور آموزش این الگوهای فرهنگی متنی را که حاوی زباهنگ هدف بوده و براساس الگوی SPEAKING تنظیم شده است، انتخاب کرده و باتوجه به الگوی هیجامد که به حواس و هیجانات در آموزش توجه دارد، آن را تدریس کرده اند.

آموزش فرهنگ, الگوی مفهومی تحلیل زباهنگ, هیجامد, شاهنامه, مرگ اندیشی