سهیلا پروین - استاد، گروه اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
عباس شاکری - استاد، گروه اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
سمانه ناصری - کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

 تحریم اقتصادی به عنوان ابزاری کم هزینه، جایگزین اقدامات نظامی با هزینه های مالی، سیاسی و انسانی بالا است. بسته به درجه وابستگی اقتصاد هدف به دنیای خارج، درجه همکاری جامعه بین الملل با تحریم کنندگان و توانایی بالقوه جایگزینی تولید داخلی با واردات، شدت اثرات تحریم متفاوت خواهد بود. اگر عرضه داخلی از کشش پذیری کافی برخوردار باشد، تحریم مانند یک سیاست جایگزینی واردات می تواند به رشد و اشتغال بالاتر بینجامد، در غیر این صورت کاهش واردات به منزله کمبود عرضه و افزایش قیمت کالاها بوده که در اولین گام رفاه جامعه و به ویژه طبقه کم درآمد را تحت تاثیر قرار می­دهد. این مطالعه آثار رفاهی تحریم بر اقلام اساسی -که افزایش قیمت آن­ها استاندارد زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد- را بررسی می­کند. با استفاده از یک مدل انتخاب چندگزینه ای و تابع لاجیت، اثرات درآمدی و هزینه ای، ناشی از تحریم و نیز تاثیر تغییرات نرخ ارز بر قیمت اقلام اساسی بر استاندارد رفاه و احتمال پیوستن خانوار به گروه فقیر مدنظر قرار گرفته است. نتایج نشان می­دهد با توجه به کشش ناپذیری عرضه داخلی، امکان جایگزینی واردات محدود بوده، از این رو، اثرات هزینه ای تحریم بر اثرات درآمدی آن غالب است. تحت این شرایط، نسبت بیشتری از خانوارها در گروه فقیر قرار می­گیرند. برای سال ۱۳۹۸ در گزینه نرخ ارز موثر، برآورد می شود با رشد ۲/۲ درصدی فقر، ۵۷۰ هزار خانوار (۱۸۲۸هزار نفر) و در گزینه نرخ ارز رسمی با رشد ۱/۳ درصدی فقر، ۸۰۲ هزار خانوار (۲۵۷۵) هزار نفر به گروه فقیر پیوسته باشند.

تحریم, رفاه, فقر, نرخ ارز, مدل انتخاب چندگزینه ای