رامین صادقی نژاد - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، دکترای زبان و ادبیات فارسی
مریم محمد زاده - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، دکترای زبان و ادبیات فارسی

چشم­اندازهای فرهنگی، در حکم آینه و کتاب­هایی­اند که با دیدن و مطالعه آنها، می­توان به اطلاعات گران­بهایی در زمینه­های اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، زبان­شناسی، سیاسی، فرهنگی، معماری و هنری حاکم بر روزگار تالیفشان دست یافت. سئوال اساسی این نوشته آن است که خاقانی، به عنوان یک شاعر، در تفسیر «ایوان مدائن» - به عنوان باشکوه­ترین و بزرگ­ترین چشم­انداز فرهنگی بازمانده از عصر ساسانیان- تا چه اندازه­ای، موفق عمل کرده است؟ این مطالعه به روش اسنادی- تحلیلی و به شیوه کتابخانه­ای انجام پذیرفته است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد، خاقانی با باز نگری در این «آینه عبرت»، و بیان جنبه­های قابل رویت و غیر قابل رویت این چشم­انداز فرهنگی، اطلاعات با ارزش زیادی را برای مخاطبان شعرش بازگو کرده است. آشنایی با عناصر معماری بومی عصر ساسانی از جمله: بارگاه، دندانه­های قصر، صفه، طاق، کوکبه، ایوان، میدان بنا، مقرنس یکی از نتایج حاصل از این پژوهش است. هدف این نوشته نشان دادن این مساله می­باشد که قصیده ایوان مدائن در حکم یک سند با اهمیت تاریخی در بحث چشم­انداز فرهنگی و ادبیات یک همتای احساسی برای دانش عینی جغرافیا است.

ایوان مدائن, جغرافیای انسانی, چشم انداز فرهنگی, خاقانی شروانی, ساسانیان