نجیب الله حکیمی - مدیر گروه حقوق دانشگاه المصطفی کابل

یکی از موضوعات مهم حقوق بین الملل در دوران معاصر، مسوولیت بین المللی دولت است؛ زیرا این موضوع رابطه اساسی با دیگر حوزه های حقوق بین الملل به ویژه مبحث صلح و امنیت بین المللی دارد. بنابراین تبیین دقیق مسوولیت بین المللی دولت و ملزم بودن به آن، موجب توسعه ضمانت اجرای حقوق بین الملل است. بر مسوولیت بین المللی دولت آثاری مفیدی مترتب است که لزوم جبران خسارت مادی و حتی در مواردی معنوی از زیان دیده، از این آثار است. توسعه این نهاد حقوقی سبب تضمین منافع قدرت های کوچک در مقابل قدرت های بزرگ می شود. بر اساس آموزه های قرآنی نظام حیات اجتماعی بر بنیاد «مسوولیت پذیری» استوار است. گستره مسوولیت پذیری تا آنجاست که اشخاص حقیقی و حقوقی را در برمی گیرد. دولت از اشخاص حقوقی است که اسلام آن را به عنوان یک ضرورت عقلانی و دینی برای تنظیم امور جامعه پذیرفته است. از مجموع آیات قرآنی در زمینه ی عقود و معاهدات، استفاده می شود که قرآن کریم احترام به معاهدات و لزوم وفای به آن را امر عقلایی دانسته است؛ خواه متعاهد از این پیمان بهره مند گردد یا متقبل زیان شود؛ زیرا رعایت عدالت اجتماعی که مبنای وفای به عهد است، بسی مهم تر از نفع خاص و یا منافع شخصی است. مگر این که طرف دیگر معاهده به پیمان خود پایبند نباشد. بنابراین قرآن کریم قرن ها قبل از تدوین حقوق اروپایی و بین المللی، اصل مسوولیت را در همه زمینه ها مطرح نموده و در صورت نقض تعهد جبران خسارت را خواستار شده است. لزوم جبران خسارت، یک اصل عقلی و مقتضای عدالت و مورد تایید اسلام است؛ بنابراین مسوولیت مدنی اشخاص حقوقی در اسلام، امری مسلم و قطعی است.

مسوولیت , مسوولیت دولت , معاهدات بین المللی , نقض معاهدات , حقوق بین الملل