غلامرضا رضایی - پژوهشگر

جرم انگاری به عنوان یکی از مکانیسم ها مهم سیاست جنایی هر کشور در مقابله با بزهکاری می باشد. اولین گام در بررسی گستره و قلمرو جرم انگاری، پرداختن به بنیانها و بسترهای اولیه آن در مباحثی از قبیل نسبت فرد و جامعه، طرفداری از مفهوم مثبت یا منفی آزادی، منشا مشروعیت حکومت، رسالت دولت و تقدم خیر بر حق یا بالعکس می باشد. البته پرواضح است که نوع نگاه به هستی شناسی، معرفت شناسی و هستی شناسی در چگونگی رویکرد ما در موارد مذکور تاثیر بسزایی دارد. نوشتار حاضر برآنست تا از دیدگاه سیاست کیفری اسلام و به روشی توصیفی- تحلیلی، به نقد و بررسی پاسخهای نظام فایده گرایی بنتام به فاکتورهای فوق بپردازد. نگاه لیبرالی بنتام به هستی، انحصار ابزار معرفت در حس و خلاصه کردن انسان در جسم مادی باعث گردیده است که تمام اهتمام او در نظام اخلاقی و مبانی جرم انگاری اش، تامین «بیشترین لذت برای بیشترین افراد» باشد. از این روست که جرم انگاری وی بر مبنای اصالت فرد، طرفداری از مفهوم منفی آزادی، رسالت حداقلی دولت، تقدم خیر بر حق استوار می باشد که مشروعیت دولت نیز بر اساس فراهم نمودن بیشینه لذت برای بیشینه افراد توجیه می گردد. اعتقاد به موجودی خدا نام در هستی، انسان را دارای دو بعد روح و جسم دیدن و باور به ابزارهای معرفت بخشی چون عقل و وحی در کنار حس، مهم ترین کاستی های هستی شناسی، هستی شناسی و معرفت شناسی بنتام از نگاه اسلام می باشد؛ بنابراین مبانی جرم انگاری در سیاست کیفری اسلام عبارتند از: قائل بودن به اصالت جامعه همدوش با اصالت فرد، طرفداری از مفهوم مثبت آزادی، رسالت حداکثری دولت و منشا الهی مشروعیت حکومت.

جرم انگاری , فایده گرایی , بنتام , سیاست کیفری اسلام , لیبرالیسم