کیوان زاهدی - دانشگاه شهید بهشتی
لیلا شریفی - کارشناس ارشد زبان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

این مقاله با بررسی انواع اختصار و اختصارسازی در زبان فارسی کنونی نگاهی تاریخی نیز به این فرایند واژه سازی دارد و با ارائه شواهدی نشان می دهد که علیرغم نظر برخی از صاحب­نظران این حوزه، اختصارسازی در زبان فارسی قاعده مند و دارای قدمتی دیرینه است و حتی به دوران کتیبه نگاری برمی گردد. در این پژوهش، نگارندگان این بحث را برپایه اصول اقتصاد[۱] و کم کوشی[۲] گذاردهاند که زیف[۳] در سال ۱۹۴۹ مطرح کرده بود. زیف و مارتینه (۱۹۶۲) در این مورد عنوان می کنند که اصل اقتصاد و کم کوشی در تمامی جوانب زندگی انسان، از حرکت و تولید گرفته تا سخن گفتن دیده می شود. رابطه فوق در زبان نیز وجود دارد و در همین راستا اصل اختصار بیان می شود که به­طوردقیق می توان گفت رابطه معکوس بین طول کلمه ها و فراوانی کاربرد آن­ها وجود دارد. پژوهش حاضر براساس پیکره نوشتاری و گفتاری انجام گرفته و نمونه های ارائه شده از منابعی چون فرهنگ­ها، مقالات و آگهی ها گردآوری شده­اند. پس از بررسی حدود ۴۰۰ واژه اختصاری فارسی گردآوری شده، ۶ طبقه اصلی و حدود ۵۰ طبقه فرعی شناسایی شده اند. مقاله حاضر با ذکر الگوهای ساختواژی اختصارات و با تایید نظریه زیف، نشان می دهد نیروی بازدارنده ای وجود دارد که توسط اصل اقتصاد گوینده و شنونده اعمال می گردد. ۱ economy principle. ۲least effort principle. ۳ G.K. Zipf.

اختصارسازی, اصل اقتصاد, اصل کم کوشی