بررسی شناختی طرح واره های تصوری در کتاب های فارسی دوره ابتدایی

هدف این پژوهش بررسی طرح واره های تصوری در کتاب های درسی فارسی دوره ابتدایی در چارچوب زبان شناسی شناختی است. طرح واره های تصوری یکی از مباحث اساسی رشته هایی چون فلسفه، روان شناسی و زبان شناسی است. به زعم زبان شناسان شناختی، اهمیت طرح واره های تصوری به عنوان بخشی از سازوکارهای زبان و تفکر این است که آنها به عنوان مفاهیم جسمیت یافته ابتدایی و اولیه می توانند، به شکلی نظام مند، ساختار مفاهیم پیچیده تر را فراهم آورند. این مهم باعث اجتناب ناپذیرشدن مطالعه و بررسی آنها در بسیاری از زمینه ها، از جمله آموزش به طور عام و مواد آموزشی به طور خاص، می شود که به گونه ای به زبان و اندیشه گره خورده اند. ضرورت این مساله موجب شد تا این پژوهش به بررسی طرح واره های تصوری حجمی، حرکتی و قدرتی جانسون، به عنوان طرح واره های پایه در کتاب های درسی فارسی پایه های تحصیلی اول تا ششم، به عنوان یکی از مواد آموزشی مهم، بپردازد. روش این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از نوع کیفی، توصیفی و نیز استنباطی است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که هر سه طرح واره پایه در تمامی کتاب های شش پایه تحصیلی کاربرد دارند که بیشترین میزان، ابتدا به طرح واره حجمی (%۵/۵۸)، سپس به طرح واره حرکتی (%۵/۲۵) و در نهایت به طرح واره قدرتی (۱۶%) اختصاص دارد و این که تفاوت بین فراوانی انواع طرح واره ها معنادار است. همچنین میزان جملات بدون طرح واره (با %۶/۸۱) بیشتر از جملات با طرح واره (با %۴/۱۸) است و این که تفاوت بین فراوانی این دو معنادار است. این تحقیق نشان می­دهد که استفاده از طرح واره حجمی بیشتر در مراحل اولیه آموزش مورد استفاده قرار گیرد که کودک اطلاعات کمی در زمینه مفاهیم دارد و کم کم به تناسب سن، از آنها به میزان کمتری استفاده شود و میزان کاربرد دیگر طرح واره ها افزایش یابد.  

Keywords:

زبان شناسی شناختی , معنا شناسی شناختی , طرح واره های تصوری , کتاب درسی , زبان فارسی