آزیتا افراشی - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

مقاله حاضر به تحلیل داستان «وداع»، اثر جلال آل احمد، با رویکرد شعرشناسی شناختی می پردازد. این تحلیل برمبنای نظریه جهان های متن (ورث، ۱۹۹۹) صورت می پذیرد. جهان های متن بازنمودهایی ذهنی اند که از جهان گفتمان پدید می آیند. چیدمان اصلی جهان متن به وسیله عناصر جهان ساز ایجاد می شود و موضوع گفتمان، به وسیله گزاره های نقشی و پیش برنده شکل می گیرد. وقتی مرزهای جهان متن به وجود آمد، لایه های مفهومی دیگری قابل شناسایی است که جهان های فرعی نام دارند و بر سه نوع اند: جهان فرعی اشاره ای، جهان فرعی نگرشی و جهان فرعی معرفت شناختی. تحلیل داستان «وداع» براساس این نظریه نشان داد که هرچند بسط جهان های فرعی اشاره ای و نگرشی در داستان «وداع» بسیار محدود بود، ولی جهان های فرعی معرفت شناختی که لایه های معنایی عمیق تر ی را نشان می دهند، در این داستان به طور گسترده ای قابل شناسایی اند. این نتیجه نشان دهنده آن بود که داستان «وداع» متضمن لایه های عمیق معناست که به وسیله نشانه های مشخص متنی قابل دستیابی اند.

شعرشناسی شناختی, نظریه جهان های متن, گفتمان, متن, داستان کوتاه