هادی مصلی نژاد - Hadi Mosallanejad (PhD), Pesticides Researches Dept., Iranian Research Institute of Plant Protection (IRIPP), Tehran, IRAN
زهرا غلامی - Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, University of Tehran, Karaj, Iran

کرم غوزه پنبه، (Helicoverpa armigera (Hübner از آفات مهم گیاهان زراعی در ایران و جهان می باشد. این آفت یکی از آفات مستعد برای بروز مقاومت به حشره کش ها می­باشد. در این تحقیق حساسیت جمعیت هایی از این آفت از مناطق گرگان، مغان و ورامین به ایندوکساکارب (۱۵%SC)، پروفنفوس (EC۵۰%)، تیودیکارب (DF۸۰%) و کلرپیریفوس (EC۸/۴۰%) بررسی شد. آزمون زیست سنجی برای پروفنوفوس و کلرپیریفوس به روش قطره گذاری موضعی روی لاروهای سن سه و برای تیودیکارب و ایندوکساکارب از طریق اضافه کردن به غذای مصنوعی انجام شد. نتایج حاکی از بروز مقاومت بالا به تیودیکارب در جمعیت گرگان می باشد، به طوری که فاکتور مقاومت (RF) در سال های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به ترتیب ۲۶۷ و ۲۶۲ محاسبه شد. این فاکتور طی دو سال در جمعیت های مغان ۷۵/۸ و ۹/۱۰ و ورامین ۴/۳ و ۹/۶ محاسبه شد که اگرچه قابل توجه نیستند ولی نشانگر روند صعودی کاهش حساسیت آفت است. در مورد ایندوکساکارب نیز اگرچه RF در همه مناطق کمتر از ده برابر محاسبه شد، اما در گرگان روند صعودی کاهش حساسیت (۱۳۹۵=۴۴/۷ و ۱۳۹۶=۳۴/۱۰) قابل توجه بود. در مورد کلرپیریفوس، RF در همه جمعیت ها، طی ۲ سال کمتر از ۱۰ بود. فقط در جمعیت مغان، روند صعودی RF به کلرپیریفوس (۱۳۹۵=۱۳/۵ و ۱۳۹۶=۸۶/۱۰) قابل توجه بود. حساسیت آفت به پروفنوفوس در هیچ یک از مناطق اختلاف معنی داری طی دو سال نداشت و RF در همه موارد کمتر از ۱۰ بود. اندازه گیری آنزیم های سم زدا (استرازها، گلوتاتیون اس ترانسفرازها و مونواکسیژنازها) در جمعیت گرگان نشان داد که سطح هیچ کدام از آنها در جمعیت مقاوم و حساس، تفاوت معنی دار آماری ندارد. احتمالا مکانیسم های دیگری (غیر حساس شدن نقطه هدف)، علت بروز مقاومت می باشد. به منظور مدیریت مقاومت، ضروری است ضمن توقف استفاده از تیودیکارب، از حشره کش هایی با نحوه عمل متفاوت استفاده کرد.    

insecticide resistance, Helicoverpa armigera, indoxacarb, thiodicarb, profenofos, Chlorpyrifos