محمد بختیاری - استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

آرتور میلسپو دوبار به عنوان مستشار مالی به ایران آمد تا با انجام اصلاحاتی در ساختار مالی و اداری، مشکلات کلان اقتصادی کشور را رفع کند. او در ماموریت نخست (۱۳۰۶- ۱۳۰۱ش) توانست موفقیتی نسبی کسب کند و تغییراتی در نظام مالی و مالیاتی انجام دهد؛ اما در ماموریت دوم (۱۳۲۳- ۱۳۲۱ش)، موفقیت چندانی نداشت و درنهایت، ایران را با ناکامی ترک کرد. درباره دلایل موفق نشدن میلسپو دیدگاه‎‍های متعددی از سوی موافقان و مخالفان او مطرح شده است. پژوهش حاضر درصدد است با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه‎‍ای و با روش توصیفی - تحلیلی، دلایل ناکامی میلسپو در اصلاح امور مالی ایران را در ماموریت دوم او بررسی کند و به این سوال پاسخ دهد که چرا میلسپو برخلاف ماموریت اول خود، در ماموریت دوم چندان موفق نبوده است؟ نتایج این تحقیق نشان می‎‍دهد در دیدگاه هر دو گروه موافقان و مخالفان، رگه‎‍هایی از حقیقت وجود دارد و عوامل مختلفی همچون تکبر و خودرایی میلسپو، نداشتن شناخت و آگاهی کامل او از ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران، ترجیح منافع شخصی و آمریکا بر منافع ملت و دولت ایران، وجود فساد و بی‎‍نظمی در ساختار اداری و اقتصادی ایران، بی‎‍ثباتی و اختلاف در نظام سیاسی ایران، کارشکنی و مانع‎‍تراشی مخالفان، شرایط بحرانی ناشی از جنگ جهانی و تسلط شوروی بر استان‎‍های شمالی و ممانعت از انتقال محصولات به مناطق مرکزی، در ناکامی میلسپو تاثیر داشتند.

جنگ جهانی دوم, میلسپو, مستشار خارجی, امور مالی