احسان الوندی - دانش آموخته ی دکترای علوم و مهندسی آبریزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

در این تحقیق به مدل­سازی اثرات اقدامات مدیریتی به­ منظور بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه ­آبریز تویسرکان در محیط نرم ­افزار mDSS پرداخته شده است. حوضه ­آبریز تویسرکان به وسعت حدود ۸۰۴۲۰ هکتار در استان همدان واقع شده است. برای انجام این تحقیق ابتدا، از طریق رویکرد DPSIR به تحلیل وضعیت سیستم حوضه­ آبریز پرداخته شد. سپس با توجه به نتایج رویکرد DPSIR، هفت فعالیت مدیریتی برای بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه و کاهش فشارها با توجه به نظرات خبرگان تهیه شد. در ادامه به پیش ­بینی اثرات اجرای هر یک از فعالیت ­های مدیریتی با استفاده از شاخص­ های ارزیابی فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی پرداخته شد. در نهایت با استفاده از تکنیک­های TOPSIS و SAW در محیط نرم­افزار mDSS به اولویت ­بندی فعالیت­ های مدیریتی پیشنهادی پرداخته شد. نتایج حاصل از رویکرد DPSIR نشان داد، مهم­ترین فشارهای موثر بر حوضه تصرف و تغییر کاربری و از بین رفتن پوشش گیاهی است. هم­چنین از مهم­ترین اثرات ایجاد شده بر وضعیت سیستم حوضه­ آبریز، معیارهای از بین رفتن پوشش گیاهی، کاهش تغذیه ی آب زیرزمینی و افزایش خطر و خسارت سیل معرفی شده است. در نهایت با توجه به نتایج رویکرد DPSIR، مجموعه راهکارهای اصلاح بیولوژیکی مرتع و عملیات بیومکانیکی جهت ذخیره ی نزولات، برای بهبود وضعیت منابع آب و خاک حوضه پیشنهاد شد. با توجه به نظرات خبرگان و شرایط محیطی منطقه هفت فعالیت مدیریتی (قرق، درختکاری، احداث­باغ، علوفه ­کاری، کنتورفار، کپه ­کاری و بذرپاشی) از مجموعه راهکارهای اصلاح بیولوژیکی مرتع و عملیات بیومکانیکی جهت ذخیره ی نزولات انتخاب شد. با توجه به نتایج بدست آمده از اولویت­ بندی فعالیت ­های مدیریتی در کلیه روش ­های پیشنهادی، فعالیت درختکاری بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و در اولویت ابتدایی قرار گرفته است و فعالیت کنتورفارو کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و در اولویت انتهایی قرار دارد. لذا با توجه به این نتایج، درختکاری در این حوضه یک فعالیت مهم تلقی می­شود که باید توجه ویژه­ای به آن شود. همچنین کاشت درختان بومی و سازگار با منطقه از جمله بادام کوهی، سماق و سنجد پیشنهاد می­شود.

تصمیم گیری چند معیاره, روش های TOPSIS, SAW, نرم افزار mDSS, حوزه آبخیز تویسرکان