بررسی ارتباط متغیرهای هیدروژئومورفیکی با رسوب در حوضه ‎های گاوی و کنجانچم استان ایلام

رسوب یکی از مسائل مهم در حوضه­ی آبریز محسوب می­شود. با توجه به مشکلات ناشی از رسوب، بررسی ارتباط متغیرهای هیدروژئومورفیکی تاثیرگذار در تولید رسوب و بار رسوب معلق در حوضه­ی آبریز ضرورت دارد. هدف این تحقیق مدل‎سازی رابطه­ی بین میزان بار رسوب معلق با متغیرهای هیدروژئومورفیکی در حوضه­ی آبریز است. دو حوضه گاوی و حوضه­ی کنجانچم در استان ایلام که شامل ۸ زیرحوضه مشخص و مجهز به ایستگاه هیدرومتری می­باشند انتخاب شدند. مواد این تحقیق داده های دبی رسوب مشاهده ای بعنوان متغیر وابسته ایستگاه‎های هیدرومتری که با استفاده از منحنی‎سنجه‎رسوب تحلیل شد. در مرحله­ی بعد همگنی حوضه های آبریز با استفاده از روش تحلیل خوشه ای ارزیابی شد. در تحلیل خوشه ای پس از استاندارد کردن داده ها به روش Z-SCORE، گروه بندی با روش طبقاتی تجمعی و محاسبه فاصله­ی اقلیدسی به روش ward انجام شد. به­تدریج زیرحوضه های چاویز، سرجوی، اماملکشاهی و آسان درگروه یک و زیرحوضه‎های کنجانچم، رستم­آباد، تنگ باجک و گنبد در گروه دوم تحلیل شده‎اند. جهت تحلیل ارتباط بین متغیرهای ژئومورفیک با رسوب هر زیرحوضه از روش رگرسیون چندمتغیره آماری استفاده شد. نتایج بررسی ارتباط بین خصوصیات ژئومورفیک با رسوب زیرحوضه ها نشان داد که مقدار رسوب با شاخص شیب، ضریب گردی، بافت زهکشی، بارندگی، ناهمواری و مساحت حوضه همبستگی مثبت داشته و در سطح ۰۰۱/۰ معنی دار بوده است. جهت تاثیرگذاری متغیرها بر میزان رسوب زیرحوضه ها از روش تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل خوشه ای استفاده گردید. نتایج نشان داد که سه عامل ضریب گردی، ضریب شیب و ضریب بافت زهکشی حوضه به­ترتیب ۶۲/۴۴، ۲۲/۲۵ و ۷۴/۱۶ درصد از واریانس تمامی متغیرهای تحقیق را تبیین می کند. در مجموع سه عامل استخراج شده نهایی توانسته اند ۸۷% از واریانس تمامی متغیرهای تحقیق را تبیین نمایند.

Keywords:

تحلیل خوشه‎ای , رگرسیون چندمتغیره , منحنی سنجه رسوب , هیدروژئومورفیک , حوضه‎ های گاوی و کنجانچم , استان ایلام