کامران ارژنگی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات حماسی، دانش گاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

موضوع غالب حماسه های فارسی پس از شاهنامه فردوسی، شرح نبردهای ایران و مازندران است. در این میان، ظاهرا شاهنامه فردوسی یک استثناست که نبردهای عمده ایرانیان را با تورانیان توصیف کرده است. درباره این که چرا نبرد اصلی شاهنامه فردوسی بین ایران و توران است، سخنانی گفته شده، اما در این تحقیق، بحث اصلی بر سر حماسه های غیر از شاهنامه فردوسی است. هرچند جغرافیای حماسی، کاملا متفاوت از جغرافیای واقعی است و جغرافیای داستانی، یک جغرافیای روانی/ سمبلیک است که به جز در مورد اسامی، ربطی به جغرافیای واقعی ندارد، اما بررسی همین جغرافیای داستانی، ما را به این نتیجه می رساند که مازندران در شاهنامه، باید در حدود مغرب واقع شده باشد. مقاله حاضر، بر اساس شواهدی که از متون مختلف جمع آوری کرده، نشان می دهد که در عمده متون حماسی فارسی، به جز شاهنامه فردوسی، نبرد اصلی ایرانیان، با مازندرانیان است و در این میان، تورانیان نقش عمده ای ندارند. بر اساس شواهدی که از این متون برمی آید، مازندران در حدود مغرب قرار دارد که در ادبیات حماسی ایران، نماد تاریکی است که در برابر نور (ایران) قرار می گیرد و بنابراین، مازندران نمی تواند در سرزمین هند (شرق) قرار داشته باشد.

حماسه, شاهنامه, ایران, مازندران, مغرب