مریم نوری - Department of Horticulture, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran.
علیرضا مطلبی آذر - Department of Horticulture, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran.
مهدی صیدی - Department of Horticulture, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran.
جابر پناهنده - Department of Horticulture, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran.
شهناز فتحی - Shahid Bakeri High Education Center of Miandoab, Urmia University, Urmia, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: گوجه فرنگی حساسیت بالایی به انواع تنش­ های محیطی از جمله تنش خشکی دارد، بنابراین انتخاب هیبریدهای سازگار به کم ­­آبی و دارای عملکرد مناسب از طریق بررسی و مطالعه اثرات GCA، SCA و پاسخ فیزیولوژیکی مربوط به والدین و هیبریدهای گوجه ­فرنگی در شرایط تنش کم ­آبی می تواند به درک بهتر مکانیسم­ های مقاومت به خشکی و استفاده از آنها در برنامه­ های اصلاح گوجه ­فرنگی زراعی کمک کند. مواد و روش ها: در این تحقیق دوازده هیبریدحاصل از تلاقی۳ لاین تجاری و ۴ تستر گوجه­ فرنگی از نظر واکنش به تنش کم­ آبی و ارزیابی قابلیت ترکیب ­ پذیری به ­صورت کرت ­های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در سه سطح تنش (۱۰۰% FC، ۶۰% FC  و ۴۰% (FC در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام از طریق روش لاین×تستر مورد ارزیابی قرار گرفتند. لاین­ های مورد استفاده شامل: L۱: Bitstoik، L۲: Kingstone وL۳: Petoearly و تسترها شامل: (S. pimpinellifolium) T۱: LA۱۶۰۷، (S. pimpinellifolium) T۲: LA۲۶۵۶، T۳: LA۲۰۸۰ (S. lycopersicum var. cerasiforme) و T۴: LA۱۵۷۹ (S. pimpinellifolium) بودند. صفات عملکرد گیاه، متوسط وزن میوه، طول و قطر میوه، ضخامت پریکارپ، تعداد حجره، اسیدیته کل، pH و مواد جامد محلول اندازه ­گیری شدند. یافته ها: در بررسی اجزای واریانس ژنتیکی، واریانس غیر افزایشی (غالبیت) نقش بیشتری در بروز صفات مورد بررسی داشت. در شرایط تنش و بدون تنش برای صفات مورد بررسی نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی برای والدین و هیبریدها و معنی­ داری اثر ترکیب­ پذیری عمومی و خصوصی GCA) و (SCA  برای این صفات بود. اثر لاین در شرایط بدون تنش برای اسیدیته کل و مواد جامد محلول  معنی ­دار نشد. در شرایط تنش شدید بهترین والد در ترکیب­ پذیری عمومی برای عملکرد گیاه و متوسط وزن میوه لاینBitstoik  (به­ ترتیب ۰/۸۳کیلوگرم و ۱/۲۶گرم) و در شرایط بدون تنش LA۲۶۵۶ از نظر عملکرد بوته و متوسط وزن میوه (۰/۳۲۱کیلوگرم و ۲/۱۸گرم) بودند. درشرایط تنش خشکی هیبرید  Petoearly × LA۱۵۷۹ (۰/۰۸۳ کیلوگرم) دارای بهترین ترکیب پذیری خصوصی (SCA) برای عملکرد گیاه و درشرایط بدون تنش LA۲۶۵۶ Bitstoik × دارای بهترین عملکرد گیاه بودند. نتیجه گیری: این نتایج می­ توانند جهت استفاده در برنامه­ های اصلاحی و توسعه هیبریدهای گوجه فرنگی متحمل به کم ­آبی به­ عنوان ارقام آزمایشی مناسب در برنامه­ های تولید هیبرید در شرایط تنش استفاده شوند.

Combiner ability, Gene affects, Pericarp thickness, Soluble solids concentration, Titratable acidity, اثرات ژن, اسیدیته کل میوه, ضخامت پریکارپ, قابلیت ترکیب پذیری, مواد جامد محلول