داریوش طالقانی - Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
علی صارمی راد - Department of Agronomy and Plant Breeding, Young Researchers and Elite Club, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: چغندرقند یک محصول بسیار مهم کشاورزی می باشد که صرفا به طور تخصصی در صنعت قند مورد استفاده قرار می گیرد و به عنوان یکی از مهم ترین منابع تولید قند به شمار می رود. عملکرد و کیفیت قند در چغندرقند به وسیله ژنوتیپ، محیط و برهمکنش میان آن ها کنترل می شود. از این رو، مطالعه حاضر به منظور بررسی تاثیر برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند هیبریدهای مختلف چغندرقند پایه ریزی و به مرحله اجرا در آمد. مواد و روش ها: اثر برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند و تعیین پایداری و سازگاری ۱۵۵ هیبرید چغندرقند به­همراه یک شاهد داخلی (سینا) و چهار شاهد خارجی (نووودورا، مودکس، لوریکوئیت و پیرولا) مورد بررسی قرار گرفت. هیبریدهای منوژرم در قالب طرح آماری مقایسه عملکرد مقدماتی (آگمنت) در هفت منطقه خوی، شیراز، کرج، کرمانشاه، مشهد، میاندوآب و همدان در سال ۱۳۹۹ کشت شدند. پس از برداشت محصول و برآورد عملکرد قند مربوط به هر یک از هیبریدهای آزمایشی، تجزیه پایداری ویژگی مذکور با به کارگیری روش گرافیکی GGE biplot انجام شد. یافته ها: تجزیه پایداری عملکرد قند به ­روش گرافیکی GGE بای پلات نشان داد که بر اساس نمودار چندضلعی، رقم پیرولا در کرمانشاه و میاندوآب، هیبرید شماره ۹۶ در همدان، کرج، شیراز و مشهد و هیبرید شماره ۱۱ در خوی دارای بیش ترین سازگاری و عملکرد قند بودند. رتبه بندی محیط ها از بهترین محیط به سمت نامناسب ترین محیط به ­ترتیب به صورت همدان، شیراز، میاندوآب، کرج، مشهد، کرمانشاه و خوی بود. نمودار رتبه بندی هیبریدها بر اساس هیبرید ایده آل و همچنین نمودار رتبه بندی هیبریدها بر اساس میانگین عملکرد و پایداری، نشان داد که هیبرید شماره ۹۶ به عنوان بهترین و پایدارترین هیبرید می باشد. مناطق مورد بررسی به سه محیط بزرگ (ابر محیط) تقسیم شدند، به طوری که کرمانشاه و میاندوآب به عنوان اولین محیط بزرگ، همدان، کرج، شیراز و مشهد به عنوان دومین محیط بزرگ و خوی به عنوان سومین محیط بزرگ شناخته شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر عملکرد قند هیبریدهای اصلاحی چغندرقند تاثیرگذار بوده و سبب ایجاد نوسان عملکرد از محیطی به محیط دیگر شده است. به طور کلی نظر به عملکرد قند خوب برخی از هیبریدها، هیبریدهای منتخب به دو گروه تقسیم شده و تعدادی از آن ها وارد آزمون‎های معرفی رقم گردیدند و مابقی در قالب طرح‎های تکرار دار، در چند منطقه ارزیابی تکمیلی شده و سپس بهترین‎های آن ها به عنوان رقم معرفی می شوند.

Adaptability, Biplot, Polygon and Sugar beet, بای پلات, سازگاری, چندضلعی و چغندرقند