محمدرضا نظری - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
فرناز شریعتی - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization
حمید صادقی گرمارودی - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization
حمید جباری - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: گلرنگ (Carthamus tictorius) یکی از قدیمی­ترین گیاهان اهلی شده دنیا است که به­طور عمده به­عنوان دانه روغنی در مناطق خشک و نیمه­خشک دنیا کشت می شود. با توجه به شرایط اقلیمی دنیا که در آن کمبود آب همواره محدود­کننده کشت و کار می باشد، اهمیت گیاهان متحمل به تنش خشکی نظیر گلرنگ بسیار زیاد خواهد بود. بنیان اصلاح ژنتیکی ارقام بر مبنای ایجاد تنوع و استفاده از تنوع ژنتیکی بنا شده است. در این مطالعه به دنبال بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ ­های جمع­آوری شده از مناطق مختلف دنیا در راستای شناسایی ژنوتیپ­ های برتر و شناسایی ارتباط موثر بین صفات خواهیم بود. مواد و روش­ ها: این مطالعه با هدف بررسی ۲۷۳ ژنوتیپ متنوع گلرنگ جمع آوری شده از مناطق مختلف دنیا در قالب طرح آگمنت با پنج شاهد گلدشت، صفه، پرنیان، فرامان و گلمهر که همگی از ارقام معرفی شده گلرنگ می باشند طی سال زراعی ۹۹-۹۸ انجام شد و صفات متنوعی چون عملکرد دانه، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه، درصد روغن، تعداد شاخه فرعی، تاریخ گلدهی، قطر غوزه، خارداری و رنگ گل یادداشت گردید. یافته ­ها: نتایج نشان­دهنده وجود تنوع بالا از نظر همه صفات مورد ارزیابی بود به­طوری که ژنوتیپ­ هایی با بیش از ۴۰ درصد روغن (ژنوتیپ ­­های ۱۹۰، ۲۲۶ و ۲۲۷) و ژنوتیپ­ های پر بارتر و زودرس­تر از شاهدها مشاهده شد. به­ عنوان مثال کد ۱۸۷: با ۱۰۰ روز تا گلدهی، کد ۱۶۷: با ۱۰۵ روز تا گلدهی و کد ۳۷: با ۱۰۶ روز تا گلدهی، نسبت به گلدشت با ۱۱۳ روز تا گلدهی زودرس­تر بودند. نتایج تجزیه به مولفه­ های اصلی نشان داد ۳ مولفه اول توانستند بیش از ۵۰ درصد از تغییرات را توجیه کنند. مولفه اول ۲۱ درصد، مولفه دوم ۱۸ درصد و مولفه سوم ۱۲ درصد از تغییرات را توجیه کردند. نتایج تجزیه همبستگی جزء نشان داد که ارتباط معنی ­داری بین بسیاری از صفات وجود دارد که می­توان در فرایند اصلاح از آن­ها استفاده نمود. از مهمترین آن­ها می­توان به ارتباط بین رنگ گل و درصد روغن و همچنین ارتباط بین وزن هزار دانه و درصد روغن اشاره کرد. نتیجه­ گیری: به ­طور کلی نتایج نشان داد که تنوع موجود در مواد ژنتیکی گلرنگ می­ تواند تامین­ کننده فعالیت­ های هدفمند اصلاحی باشد.

Correlation, Genetic variability, Ger mplasm, Oil percent, Safflower, تنوع ژنتیکی, درصد روغن, ژرم پلاسم, گلرنگ, همبستگی