محبوبه گودرزوند چگینی - کارشناس ارشد حقوق، گرایش جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آیت الله آملی، مازندران، ایران

طبق ماده ۱۵۳ قانون مجازات اسلامی، هر کس در حال خواب، بیهوشی و مانند آنها، مرتکب رفتاری شودکه طبق قانون جرم محسوب می شود مجازات نمی گردد مگر این که شخص با علم به این که در حالخواب یا بیهوشی مرتکب جرم می شود، عمدا بخوابد و یا خود را بیهوش کند. افراد خواب و بیهوش درصورت ارتکاب جرم هرچند از مجازات معاف می شوند اما مانند کودک و دیوانه از مسئولیت های مدنی ونظایر آن معاف نخواهند شد. بنابراین اگر در این مورد، فرد مرتکب قتل شود تنها واکنش در مقابل او دیهاست و قصاص و تعزیر منتفی می شود و یکی از توجیهات برای عدم مسئولیت شخص خواب آن است کهوی سبب قلمداد شده و سبب در حالتی مسئول است که مرتکب تقصیر شده باشد، با این وجود، اگرشخص بداند که در خواب و بیهوشی مرتکب جرم می شود و عمدا بخوابد یا خود را بیهوش کند، مسئولنتیجه مجرمانه رفتار خود می باشند. شناخت خواب اعم از طبیعی یا مصنوعی در حیطه علم پزشکی و ازنظر تخصص پزشکی در قلمرو علوم روانشناسی قرار دارد و صدورحکم قضایی مبنی بر مسئولیت یا عدممسئولیت شخص خواب و مجازات وی نسبت به جرم ارتکابی اش در حیطه حقوق کیفری است. از اینحیث شناخت طبیعت و ماهیت ارگانیک خواب و چگونگی ارتکاب جرم از حیث ارکان تشکیل دهنده یآن و نیز تعیین مسئولیت یا عدم مسئولیت کیفری خوابگرد، اهمیت بسزایی دارد. در قوانین کیفریایران، جز در ماده ۱۵۳ قانون مجازات اسلامی، اشاره ی دیگری به این موضوع ندارد و در قانون آییندادرسی مدنی و ماده قانون مسئولیت مدنی اشاراتی هرچند کلی به این موضوع شده است.این نوشتار با بررسی مسئولیت کیفری و مدنی ناشی از صدمات و خسارات وارده در حال خواب و بیهوشی تبیینمینماید و ضمن بررسی وضعیت اراده، اختیار و قصد شخص خوابیده، چگونگی ارتکاب جرم از سوی او ودامنه ی مسئولیت کیفری و اعمال مجازات بر مرتکب را با تحلیل و بررسی مواد قانونی بیان می کند

خواب مصنوعی، جرم، مجازات، مسئولیت کیفری، مسئولیت مدنی، خواب طبیعی