قدیر نوری قنبلانی - دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
محمدرضا حاجی رمضانی چالشتری - دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

شته جالیز،Aphis gossypii Glover، یکی از آفات مهم خیار درکشت­های گلخانه­ای­ می­باشد. در این پژوهش استفاده از مقاومت القایی برای کاهش جمعیت این آفت مورد بررسی قرار گرفت. پارامترهای زیستی شته در داخل اتاقک رشد در دمای ۲±۲۵درجه سلسیوس، رطوبت نسبی ۵±۶۰ درصد و شرایط نوری ۱۴:۱۰ (روشنایی: تاریکی) ساعت در قالب طرح کاملا تصادفی ودرآزمایش کرت های خرد شده مطالعه گردید. عامل اصلی عبارت از دو رقم خیار تجاری (رویال و استورم) و عامل فرعی عبارت ازپنج مدت زمان پیش-آلودگی (پیش- آلودگی گیاهان به مدت زمان­های ۰، ۲، ۴، ۶ و ۸ روز توسط پنج شته ماده بالغ) بود. پس از اتمام دوره های پیش-­آلودگی، شته­ها از روی گیاهان حذف شده و گیاهان برای مدت ۴۸ ساعت عاری از شته نگاه داشته شدند. سپس پارامترهای زیستی شته روی هرتیمار در ۴۰ تکرار مطالعه شد. بین تیمارها از نظر مدت زمان مراحل نشوونمای پورگی، مدت زمان پوره­زایی و طول عمر افراد بالغ اختلاف معنی­داری مشاهده گردید. همچنین مقایسه میانگین­های نرخ خالص تولید­مثل (R۰)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r)، نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) و مدت زمان دوبرابر شدن جمعیت (DT) بین تیمارها اختلاف معنی داری را نشان داد، ولی از نظر میانگین مدت زمان یک نسل(T) اختلاف معنی­داری بین تیمارها مشاهده نشد. کمترین و بیشترین مقدار  R۰این شته در رقم رویال به­ترتیب در تیمارهای ۶ روز و صفرروز (شاهد)  پیش-­­آلودگی (۲۷/۱۹ و ۶۵/۴۹ پوره/ماده/نسل) و کمترین و بیشترین مقدارr نیزدر تیمارهای ۶ وصفر روزپیش­-آلودگی (۳۱۱/۰ و ۴۸۰/.برروز) به­دست آمد.  کمترین و بیشترین مقدار  R۰این شته در رقم استورم به­ترتیب در تیمارهای ۸ روز و صفرروز (شاهد) پیش -آلودگی (۲۵/۱۳ و ۶۳/۴۴ پوره/ماده/نسل) و کمترین و بیشترین مقدارr نیزدر تیمارهای ۸ وصفرروز پیش­-آلودگی (۲۷۳/۰ و ۴۶۳/.برروز) به­دست آمد. بنابراین  نتیجه گرفته شد که آلودگی­های پیشین خیار به شته  به مدت ۶ تا۸  روز می­تواند ضمن القای مقاومت نرخ رشد جمعیت شته را کاهش دهد. از این نتایج می­توان در مدیریت تلفیقی شته جالیز استفاده نمود.

مقاومت القایی, شته جالیز, پیش- آلودگی, پارامترهای زیستی