عبدالحمید قنبران - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
بهروز صالحی - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
سیما فردوسیان - دانشگاه تربیت مدرس
سجاد فتح الهی - آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

حس تعلق به مکان رابطه ای معنادار بین احساس، شناخت و ادراک افراد با فضاست که می­تواند باعث به وجود آمدن احساس­ها و پیامدهای مثبت در عوامل اجتماعی، روان شناختی و فیزیولوژیکی شود. به همین منظور در پژوهش به بررسی عوامل موثر بر ایجاد حس تعلق به فضاهای دانشگاهی پرداخته شده است. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی است که برای گردآوری داده­های آن از روش پیمایشی مقطعی استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در شهر تهران می­باشد و در آن از روش نمونه­گیری خوشه­ای تصادفی استفاده شده است. بدین ترتیب که ۱۶۸ نفر از دانشجویان سال سوم و چهارم کارشناسی و سال دوم کارشناسی ارشد معماری از پنج دانشگاه (دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تهران، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه شهید رجایی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات) انتخاب شدند. یک پرسشنامه ۶۱ سوالی محقق ساخته، به عنوان ابزار گردآوری اطلاعات استفاده شد که روایی آن با نظرسنجی از اساتید حوزه معماری و روانشناسی و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ (۰.۹۴۱ α=) موردبررسی و تایید قرار گرفت. تجزیه وتحلیل داده­ها با استفاده از روش های همبستگی و تحلیل عاملی اکتشافی انجام شد. در نتایج تحلیل عاملی، غیر از عامل حس تعلق به دانشگاه ۸ عامل دیگر استخراج گردید که در ۰۵/۰p<  همبستگی معناداری با عامل حس تعلق به مکان داشتند. درمجموع حدود ۵۴ درصد از واریانس کل حس تعلق به مکان، توسط این ۸ عامل پوشش داده شد. نتایج نشان داد عوامل طراحی محیطی (ساماندهی فضایی، سایت و محوطه دانشگاه، کمیت و کیفیت کلاس های آموزشی و کمیت و کیفیت مبلمان محوطه)، عوامل انسانی (رفتار اساتید و کارکنان با دانشجویان) و عوامل فردی (شرکت در فعالیت های علمی، فرهنگی، اجتماعی و اهمیت به تکالیف دانشگاهی) به ترتیب بیشترین همبستگی با حس تعلق به دانشگاه را داشتند و لازم است در طراحی محیط و برنامه­های آموزشی اساتید، کارکنان و دانشجویان موردتوجه قرار گیرند.

Sense of belonging to a place, university, physical factors, academic spaces, حس تعلق به مکان, دانشگاه, عوامل کالبدی, فضاهای دانشگاهی