علی حنفی - استادیار گروه جغرافیا ، دانشگاه افسری امام علی(ع)

برای شناسایی تیپ های هوای منطقه شمال غرب کشور ایستگاه مراغه به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور دسترسی به اطلاعات اقلیمی منطقه، از دو پایگاه داده گردشی و محیطی استفاده گردید. پایگاه گردشی شامل داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال می باشد که از پایگاه NCEP/NCAR وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوس شناسی ایالات متحده آمریکا اخذ گردید. پایگاه داده های محیطی شامل داده های نه متغیر اقلیمی (میانگین حداکثردما، میانگین حداقل دما، دمای شبنم، رطوبت نسبی، فشار، بارش، سرعت باد، دمای خشک، دمای تر) است که به صورت روزانه در بازه زمانی ۱۹۸۹/۱/۱ تا ۲۰۱۰/۱۲/۲۹ میلادی از سازمان هواشناسی اخذ گردیده و برای شناسایی تیپ های هوا بکار گرفته شده اند. پایگاه داده ها در نرم افزار Matlab به صورت ماتریس ۹× ۹۸۶۰ با آرایش P تشکیل شد. در پایگاه داده ها ۹۸۵۰ روز به عنوان سطر و ۹ متغیر اقلیمی به عنوان ستون در نظر گرفته شد. بعد از استانداردسازی و حذف سال های بدون آمار، ماتریس داده ها به صورت ۹× ۹۸۵۰ شکل گرفت. سپس یک تحلیل خوشه ای با روش ادغام وارد بر روی ماتریس استاندارد شده داده ها به منظور تیپ بندی صورت گرفت. شش تیپ متمایز اقلیمی بر ایستگاه مراغه مشخص گردید که عبارتند از : تیپ بارشی، تیپ معتدل، تیپ سرد و خشک، تیپ سرد و خشک بادی، تیپ یخبندان و تیپ گرم و خشک. برای هر یک از تیپ ها یک روز نماینده نیز مشخص گردید. یافته هایی که در این پژوهش حاصل شد، بیانگر این است که تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال به عنوان لایه میانی جو نقش کلیدی در ایجاد و هدایت سامانه های گردشی تاثیرگذار بر آب و هوای کشور ایفا می کند. رابطه معنی داری بین الگوهای گردشی تراز میانی جو با حاکمیت شرایط اقلیمی رخداد تیپ ها در ایستگاه مراغه وجود دارد. نقش سامانه های پرارتفاع عربستان و شمال آفریقا در حاکمیت شرایط گرم و خشک و نقش فرود مدیترانه و توده هوای سرد قطبی در ایجاد دوره های سرد آشکار گردید.

ایستگاه سینوپتیک مراغه, تحلیل خوشه ای, تحلیل همدید, تیپ هوا