شهناز پارسا جو - گروه آلودگی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل ، ایران
فاطمه ناصحی - گروه آلودگی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران

تخریب محیط زیست اکثرا ناشی از استفاده بی رویه از زمین حاصل می شود. در دهه های اخیر به دنبال افزایش گردشگری در طبیعت (اکوتوریسم) و عدم توجه به توان سرزمین و ظرفیت برد مناطق مقصد گردشگری مشکلات عدیده ای برای این مناطق به وجود آمده است. مناطق حفاظت شده از جمله مقاصد گردشگری محصول می شوند که با داشتن پتانسیل بالا، صدمات فراوانی را نیز متحمل می شوند. ارزیابی توان سرزمین و پهنه بندی آن برای پذیرش گردشگر در کنار برآورد ظرفیت برد این پهنه ها می تواند کمک شایانی به مدیریت و حفظ این مناطق نماید. این روش یک راه حل پیشگیرانه در جهت توسعه پایدار به حساب می آید. در این مطالعه در راستای بررسی توسعه پایدار توریسم در مناطق حفاظت شده، اقدام به ارزیابی توان و ظرفیت برد منطقه حفاظت شده سبلان در غرب استان اردبیل گردید. بدین منظور از مدل گردشگری مخدوم برای ارزیابی توان منطقه و نیز از روش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) برای برآورد ظرفیت برد فیزیکی، واقعی و موثر محدوده مورد نظر استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که منطقه مورد مطالعه برای هر دو طبقه گردشگری گسترده دارای توان می باشد. همچنین ظرفیت برد فیزیکی منطقه ۸۰۸۸۰ نفر در روز، ظرفیت برد واقعی برابر با ۸۰۲۵ نفر در روز و ظرفیت برد موثر نیز برابر با ۲۵ نفر در روز محاسبه گردید. با مقایسه ظرفیت پایه موجود در منطقه با مقدار به دست آمده از دستورالعمل اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی می توان نتیجه گرفت که در منطقه  میزان گردشگری بیشتر از ظرفیت برد مجاز می باشد.و پیشنهاد می شود برای دقیق تر نمودن روش IUCN در برآورد ضزفیت برد مناطق گردشگری از روش های دیگر مانند ارزیابی چرخه حیات (LCA) و همچنین برای واقعی نمودن برآورد ظرفیت های برد اجتمائی، اقتصادی و روانی نیز استفاده شود.

اکوتوریسم, ظرفیت برد, ارزیابی توان, روش IUCN, منطقه اثر طبیعی ملی سبلان