فضل الله اسمعیلی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
مژگان میرزایی - دانشجوی دکترای محیط زیست، دانشگاه ملایر، ایران
مهدی خداداد - کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی روستایی، دانشگاه گلستان، ایران

امروزه برنامه­ریزی صحیح و استفاده همه­جانبه از محیط­زیست بر پایه شناخت استعدادها و ارزیابی توان تولیدی سرزمین استوار است. ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین، مرحله میانی فرآیند آمایش سرزمین یا برنامه­ریزی محیط­زیست است. در واقع ارزیابی سرزمین، اطلاعات اساسی مرحله دوم آمایش­سرزمین شامل انتخاب مناسب­ترین استفاده از سرزمین و نظام مدیریت را فراهم می نماید. در همین راستا هدف از این مطالعه، تعیین مناسب ترین و مطلوب ترین عرصه­های محیط زیستی حوضه­ی آبخیز طارم واقع در استان­زنجان با ارزیابی توان اکولوژیکی برای کاربری توسعه ای است. برای انجام این کار، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. پس از تهیه لایه های اطلاعاتی مورد نظر و وارد ساختن این لایه ها در محیط  Arc GISو پس از تهیه و تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع، ماتریس اولیه و نرمال برای تعیین وزن نسبی لایه ها تکمیل شد. در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) با توجه به وزن نسبی لایه ها که پس از تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع و تهیه ماتریس های اولیه و نرمال و نتایج حاصل از آن مشخص شد، بیشترین عامل محدودکننده شیب است که بالاترین درصد وزن نسبی به آن اختصاص داده شده است، بنابراین قسمت های مرکزی منطقه که کمترین شیب یعنی ۰- ۲ تا ۸- ۱۲ درصد را داراست و از نظر پوشش گیاهی شامل مراتع کم تراکم و جنگل های تنک و ... بوده، مناسب ترین بخش ها برای توسعه است. سرانجام تعیین وزن نهایی لایه ها و تلفیق اطلاعات در نرم افزار Idrisi انجام شد که نتایج حاصل از این روش بدین ترتیب است: حدود ۱۴.۳۶ درصد از کل منطقه دارای توان درجه یک مناسب و حدود ۱۰.۱۲ درصد دارای توان درجه دو مناسب برای توسعه شهری- روستایی بوده و ۷۵.۵۲ درصد نیز فاقد توان مناسب برای این گونه توسعه است.

ارزیابی توان اکولوژیک , روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP), سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS), حوضه ی آبخیز طارم