افشین جهانشاهی - شاغل در بخش خصوصی-مهندسین مشاور
کاکا شاهدی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
کریم سلیمانی - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
علیرضا مقدم نیا - دانشگاه تهران
رالف مرتس - استاد گروه هیدرولوژی حوزه آبخیز، مرکز تحقیقات علوم محیط زیست هلمهولتس، آلمان

در این مطالعه، به منظور شبیه سازی سری های زمانی جریان در حوضه های فاقد آمار، پارامترهای مدل های مفهومی بارش رواناب HBV و IHACRES با استفاده از سه روش اصلی منطقه بندی شامل: تشابه فیزیکی (PS)، مجاورت مکانی (SP)، رگرسیون چندمتغیره (MR) و یک روش ترکیبی (IDW-PS)، از حوضه دارای آمار به حوضه فاقدآمار انتقال داده شدند. این مطالعه با استفاده از داده های روزانه شامل بارش، دما و تبخیر مربوط به ۲۱ زیرحوضه واقع در حوضه رودخانه ای هامون-جازموریان واقع در جنوب شرق ایران در یک دوره چهارده ساله (۱۳۸۳ تا ۱۳۹۷) انجام شد. روش های منطقه بندی تحت سه حالت: زمانی (انتقال بین دوره های زمانی مختلف)، مکانی (انتقال بین دوره های واسنجی یکسان اما حوضه های مختلف) و مکانی-زمانی (انتقال بین دوره ها و حوضه های مختلف) مطالعه شدند. نتایج نشان داد که: (۱) مدل پیچیده تر HBV عملکرد بهتری نسبت به مدل ساده تر IHACRES دارد، بطوریکه میانگین آماره NSE در دوره های مختلف در مدل HBV برای واسنجی، اعتبارسنجی و مناسب ترین روش منطقه بندی (تشابه فیزیکی) به ترتیب برابر با ۶۲۵/۰، ۵۷/۰ و ۵/۰ بود، در حالیکه این مقادیر برای مدل IHACRES برابر با ۵۷/۰، ۵۱/۰ و ۴۶/۰ بدست آمد، (۲) روش رگرسیون چندمتغیره با میانگین ضرایب NSE برابر با ۲/۰ و ۲۴/۰ به ترتیب برای مدل های HBV و IHACRES بدترین نتایج منطقه بندی را نشان داد و (۳) در مدل HBV پارامترهای مربوط به روال برف و رواناب به ترتیب بیشترین و کمترین عدم قطعیت را داشتند، در حالیکه در مدل IHACRES بیشترین و کمترین عدم قطعیت ها به ترتیب مربوط به پارامترهای آستانه تنش گیاهی (vs) و سهم جریان آهسته در جریان کل (f) بود.

انتقال پارامتر, حوضه های فاقدآمار, مدل بارش-رواناب, مدل مفهومی, منطقه بندی جریان