آفاق یاوری - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
قادر حبیبی - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
معصومه عابدینی - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
غلامرضا بخشی خانیکی - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

اسموپرایمینگ بذر یک استراتژی موثر برای بهبود فرایند جوانه­زنی است. غربالگری و برآورد غلظت­های بهینه­ ترکیبات مختلف اسمزی اولین قدم در اسموپرایمینگ دانه محسوب می­شود. دراین تحقیق ابتدا ارزیابی پرایمینگ تک­تیماری غلظت­های مختلف کلرید سدیم (۰، ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰ گرم بر لیتر)، سولفات روی (۰، ۱، ۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلی­مولار)، پرولین (۰، ۱، ۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلی­مولار) و ترهالوز (۰، ۱، ۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلی مولار) بر روی بذور گندم انجام و سپس روش سطح- پاسخ در قالب طرح باکس- بنکن طراحی شد. نتایج حاصل نشان­دهنده افزایش معنی­دار جوانه­زنی گندم در غلظت­های ۳ و ۱۰ گرم بر  لیتر کلرید سدیم، ۱ و ۲۰ میلی­مولار سولفات روی، ۱ و ۱۰ میلی­مولار پرولین و ۰ و ۱ میلی­مولار ترهالوز بود. این غلظت ها با استفاده از روش سطح- پاسخ و با انجام آزمون­های آزمایشگاهی اعتبارسنجی شدند. مقادیر ضریب تبیین (۹۹/۰=R۲) و R۲ تصحیح شده (۹۹/۰=R۲adj) نشان داد که مدل به دست آمده برای تحلیل داده­ها مناسب می­باشد. آنالیز واریانس یک طرفه (۰۰۰۱/۰>P) نشان داد که مدل درجه دوم بهترین مدل برای تعیین برهمکنش متغیرهای مورد مطالعه می­باشد و مقادیر بهینه شامل کلرید سدیم ۳ گرم بر لیتر، سولفات روی ۱ میلی­مولار و پرولین ۱ میلی­مولار به صورت ترکیبی پیشنهاد شد. نتایج آزمایش تکمیلی با استفاده از مقادیر پیش­بینی شده توسط مدل، مشخص ساخت که روش سطح- پاسخ می­تواند در آزمون­های غربالگری و  بهینه­سازی جوانه­زنی مورد استفاده قرار گیرد.

ترکیبات اسمزی, طراحی آزمایش, طرح باکس- بنکن, عملکرد بذر, مدل سازی