مسلم ثروتی - استادیار، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه

ارزیابی کیفیت خاک برای تولید پایدار محصولات کشاورزی ضروری بوده و باید به­تواند اطلاعاتی در ارتباط با تصمیم­گیری ارائه دهد. به این علت شاخص­های کیفیت خاک به­عنوان معیارهای ارزیابی معرفی شده است. این تحقیق به­منظور تعیین تناوب زراعی مناسب براساس شاخص­های مختلف کیفیت خاک در منطقه پارس آباد واقع در استان اردبیل انجام شد. سه قطعه زمین همجوار تحت کشت برنج که کشت دوم آن­ها به­صورت آیش، گندم و شبدر بوده و برای حداقل ۴ سال متوالی تحت این تناوب زراعی قرار داشتند، انتخاب شدند. نمونه­برداری از خاک به­صورت تصادفی و از عمق۰ تا ۵۰ سانتی­متری (در هر قطعه ۳۰ نمونه) پس از برداشت کشت دوم انجام گرفت. تحلیل­های آماری بیانگر این است که تمامی متغیرها از توزیع نرمال برخوردار بوده و در بین پارامترهای مختلف واکنش خاک و کربن توده زنده میکروبی به­ترتیب دارای کمترین و بیشترین ضریب تغییرات در سه تناوب انتخابی است. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین­ها بیانگر اختلاف معنی­دار بین شاخص­های کیفیت خاک در تناوب­های مختلف زراعی می­باشد. مقدار ماده آلی، نیتروژن کل، تنفس میکروبی، کربن توده زنده میکروبی، ظرفیت تبادل کاتیونی، میانگین وزنی قطر خاکدانه­ها در تناوب برنج-شبدر به­طور معنی­­داری بیشتر از سایر تناوب­ها بود. اما ویژگی­های جرم مخصوص ظاهری و بافت خاک اختلاف معنی­دار در تناوب­های مختلف زراعی نشان نداد. نتایج کلی پژوهش حاضر نشان داد که تناوب زراعی برنج در طولانی مدت با خانواده بقولات مانند شبدر کیفیت خاک را بهبود می­بخشد.

برنج, پارس آباد, تناوب, کشاورزی پایدار, ویژگی های خاک