خدیجه پوررنجبری - دانشجوی کارشناسی ارشد ژئوشیمی گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز
عبدالرضا واعظی هیر - دانشیار گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز
محمد رضا حسین زاده - دانشیار گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز

کانسار پورفیری مس- مولیبدن هفت چشمه در ۲۸ کیلومتری شمال غرب شهرستان ورزقان در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. به­منظور ارزیابی ویژگی­های هیدروژئوشیمیایی و غلظت برخی فلزات سنگین در منابع آب منطقه، تعداد ۱۴ نمونه از آب­های زیرزمینی (چشمه و سطوح نشتی) و ۱۰ نمونه از آب سطحی منطقه جمع­آوری و غلظت کاتیون­ها و آنیون­های اصلی (Mg, Na, K, Ca, SO۴, HCO۳, CO۳, Cl ) و نیز فلزاتZn, Pb, Mo, Cu  درآن­ها تعیین شد. بررسی­های کیفی این نمونه­ها نشان داد بیشتر نمونه­هایی که از محدوده توده کانسار برداشته شده دارای pH پایین تر از ۵ می باشد، که نشان دهنده آزاد شدن عناصر از سازند­ها و کانی­ها شده و کیفیت آب را از نظر مصارف شرب، کشاورزی و صنعتی پایین آورده است، اما با دور شدن از کانسار در جهت جریان، غلظت آلاینده­ها کم و کیفیت آب در منابع مذکور افزایش می­یابند. غلظت Pb و Mo در نمونه­های نزدیک کانسار (۳۵ درصد نمونه­ها) بالاتر از حد استاندارد ولی غلظت Cu  وZn در تمامی نمونه­ها پایین­تر از حد استاندارد بود. مقادیر شاخص آلودگی فلزات سنگین (HPI) و شاخص فلزی (MI) نشان دادند که آب سطحی و زیرزمینی ایستگاه­های نزدیک کانسار (۳۰ درصد نمونه­ها) غیر قابل آشامیدن بوده و برای سلامتی انسان مضر می­باشد. همبستگی غلظت فلزات Cu, Zn و Pb  به­جز مولیبدن با pH منفی بوده و غلظت این فلزات سنگین در زهاب کانسار با  کاهشpH  افزایش یافت. نتیجه این تحقیق لزوم انجام مطالعات بررسی اثرات زیست محیطی این کانسار پیش از بهره­برداری آن را نشان می­دهد.

شاخص آلودگی فلزات سنگین, شاخص فلزی, فلزات سنگین, ضریب همبستگی, هفت چشمه