ویدا منتخبی کلجاهی - دانشجوی دکتری، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
علی اصغر جعفرزاده - استاد، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - استاد، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
فرزین شهبازی - دانشیار، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
رضا عربی بلاغی - استادیار، گروه آمار، دانشکده علوم ریاضی، دانشگاه تبریز

در این تحقیق کارایی فاصله تاکسنومیک و خوشه­بندی برای پی بردن به میزان همبستگی و ارتباط خاک­های آهکی، گچی و شور مناطق نیمه خشک و خشک آذر بایجان شرقی بر اساس سیستم های رده­بندی خاک آمریکایی (Soil Taxonomy) و مرجع جهانی (World Reference Base) مطالعه شده است. فاصله تاکسنومیکی با استفاده از نرم­افزار R و Numerical Taxonomy با کاربرد نرم­افزار Excel و خوشه­بندی بوسیله نرم­افزارهای R و SPSS محاسبه و ارتباط آنها در دو سیستم بررسی گردید. سپس، ضمن استفاده از میانگین داده­های کمی فیزیکوشیمیایی، نتایج حاصل از محاسبات و خوشه­بندی با همدیگر و نیز با نظر متخصصین مقایسه شد، که همبستگی کمی خوبی بین سالیدها با سالونچاک­ها و سالونتزها، جیپسیدها با جیپسی­سول­ها، آرجیدها با لووی­سول­ها، زرپت­ها با کلسی و جیپسی­سول­ها وجود داشت. نتایج حاصل از چهار روش تقریبا با همدیگر هماهنگ و شبیه بوده، اما استفاده از هر یک محدودیت­ها و مهارت­های خاص خود را دارا می­باشد. روش مفهومی بر اساس خصوصیات کیفی بارز خاک­ها ( فاکتورها یا فرآیندهای تشکیل خاک، افق­های مشخصه و در کل خصوصیات مورفولوژیکی بارز خاک­های آهکی، گچی و شور) و کددهی آنها بوده که برای دقیق بودن این روش اطلاعات و مهارت کافی و تخصصی ضروری است. در روش­های سنتروئیدی تاکسنومی عددی و خوشه­بندی، داده­های کمی حاصل از آزمایشات فیزیکوشیمیایی استفاده شده و نتایج این روش­ها بیشتر قابل اعتماد می­باشد. آسان­ترین روش استفاده از نرم­افزار تاکسنومی عددی بوده که با گزینه های ساده و بدون هیچگونه برنامه­نویسی، ماتریس تشکیل داده و ضمن نرمال کردن داده­ها، بر مبنای معادله ماهالانوبیس فاصله تاکسنومیکی را به سادگی در دسترس قرار می­دهد. در کل این ابزارها و محاسبات برای یافتن ارتباط بین خاک ها در سیستم­های مختلف رده­بندی مفید بوده و از نظر کمی یافته­های عددی برای ارتباط دادن و همبستگی کل آن ها در سیستم­های رده­بندی مخصوصا ST وWRB که در ایران پرکاربرد هستند توصیه می­شود.

تاکسنومی عددی, خوشه بندی, رده بندی, فاصله تاکسنومیک, نرم افزار R