ابوافضل مجنونی هریس - دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
علی اشرف صدرالدینی - استاد دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
امیر حسین ناظمی - استاد دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
رضا دلیر حسن نیا - استاد دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

به­دلیل وجود فرارفت گرمایی، توازن انرژی در مزارع پوشیده از گیاه به­هم ریخته و مقداری انرژی اضافی از طریق جریان گرما از اراضی بدون پوشش گیاهی به طرف سطوح پوشیده گیاهی جریان می­­یابد و باعث افزایش تبخیر- تعرق می­گردد. مطالعه حاضر برای بررسی وقوع پدیده فرارفت گرمایی در مزرعه ذرت به­عنوان یک گیاه کشت بهاره و گندم زمستانه به­عنوان کشت پاییزه در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام شده است. گیاهان زراعی فوق در داخل لایسیمتر مستقر در وسط مزرعه ۶/۱ هکتاری کشت گردید و تبخیر- تعرق آنها در طول فصل رشد اندازه­گیری شد. برای بررسی وقوع فرارفت گرمایی از روش­هایی نظیر بیلان انرژی در سطح مزرعه، تعیین ضریب پریستلی- تیلور، نسبت مقدار تبخیر-تعرق حاصل از فرارفت به تبخیر- تعرق از سطوح پوشش گیاهی (Rad) و نسبت باون در روزهای مختلف پس از کاشت استفاده شد. نتایج اندازه­گیری دمای هوا نشان داد که بین مزرعه لایسیمتر و نواحی اطراف گرادیان دمای محسوسی برقرار است. مقادیر منفی جریان گرمای محسوس، نسبت باون و Radدر برخی از روزهای فصل رشد گیاهان مورد بررسی نشان داد که انرژی اضافی حاصل از فرارفت بر تبخیر- تعرق گیاهان موثر بوده است. نتایج نشان داد که تاثیر فرارفت بر تبخیر- تعرق گیاه ذرت بیشتر از گندم می­باشد. در منطقه مورد مطالعه به­جز فرارفت منطقه­ای، به­دلیل کوچک بودن قطعات زیرکشت، متفاوت بودن زمان­های آبیاری مزارع مجاور و آیش بعضی از قطعات، فرارفت محلی نیز می­تواند به­وقوع بپیوندد.

بیلان انرژی, تبخیر- تعرق, تبریز, فرارفت, ذرت, گندم