کیوان خلیلی - استادیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه
محمد ناظری تهرودی - دانشجوی دکتری، گروه علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند
مرضیه عباس زاده افشار - دانشجوی دوره کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه

بیش از سه دهه است که هیدرولوژیست­ها، استفاده از مدل­های چندمتغیره را جهت توصیف و مدل­سازی پدیده­های پیچیده هیدرولوژی، توصیه می­کنند. در مدل­های چند متغیره با دخالت دادن عوامل موثر، می­توان نتایج توصیف، مدل­سازی و پیش­بینی متغیرهای مختلف را بهبود بخشید. هم­چنین از آنجا که مدل­های غیر­خطی واریانس ناهمسان شرطی، بخش باقی­مانده مدل­های خطی را به طور رضایت­بخشی مدل می­کنند، انتظار می­رود، با ترکیب مدل­های خطی و غیر­خطی، دقت مدل­سازی و پیش­بینی­ها افزایش ­یابد. در این مطالعه، دو مدل چند متغیره تناوبی آرما و چند متغیره تلفیقی با واریانس ناهمسان شرطی جهت مدل­سازی دبی ماهانه رودخانه نازلوچای واقع استان آذربایجان غربی در دوره آماری ۱۳۹۰-۱۳۴۱ با لحاظ مولفه های دما و بارش ایستگاه سینوپتیک ارومیه مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج بررسی و صحت­سنجی داده­های مدل­شده نشان داد که هر دو مدل مورد بررسی دارای دقت خوبی در مدل­سازی دبی جریان هستند. هم­چنین نتایج نشان داد که مدل چند متغیره تلفیقی با واریانس ناهمسان شرطی با دخالت دادن پارامترهای موثر بر دبی جریان از دقت بیشتری نسبت به مدل چند متغیره تناوبی آرما برخوردار است. هر دو مدل نقاط بیشینه و کمینه دبی­ها را با دقت مناسبی تخمین زده­اند. نتایج نشان داد که با تلفیق دو مدل چند متغیره تناوبی آرما و غیرخطی خودهمبسته با واریانس ناهمسان شرطی ، میزان خطای مدل حدود ۱۶ درصد در مقایسه با مدل چند متغیره تناوبی آرما کاهش می­یابد.

بارش, دبی جریان, دما, مدل چند متغیره, مدل واریانس شرطی خودهمبسته, مدل های فصلی