حمیدرضا ممتاز - ۱- استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
ندا مرادی - ۲- دانشجوی دکترای گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
بهنام دولتی - ۳- استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
قادر اکبرزاده - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

به منظور مدیریت صحیح خاک، اجرای یک ارزیابی جامع آن امری ضروری و پایه می باشد. مراحل تشکیل خاک در کاربری و توپوگرافی های مختلف بسیار متفاوت هستند. در این مطالعه، به منظور بررسی تاثیر توپوگرافی و کاربری های مختلف بر ویژگی های فیزیکی وشیمیایی و کانی شناسی خاک های منطقه چایپاره استان آذربایجان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور (نوع کاربری و عمق خاک) در سه تکرار اجرا گردید. کاربری های عمده در منطقه شامل مرتع (کم تراکم)، کشت دیم (عمدتا گندم بدون تناوب زراعی) و کشت آبی (با تناوب زراعی) می باشد. در این تحقیق دو خاکرخ برای هر یک از کاربری ها حفر شد و سپس جهت انجام آزمایشات کانی شناسی، فیزیکی و شیمیایی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تغییرات شیب و نوع کاربری اراضی از طریق تاثیر بر روی مقادیر رس و ماده آلی خاک، بر ظرفیت تبادل کاتیونی خاک موثر می باشند. گرچه، بین کاربری های مختلف از لحاظ ویژگی های فیزیکی وشیمیایی مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود نداشت، مقدار کربنات کلسیم معادل و درصد شن در کشت آبی به صورت معنی داری نسبت به دو کاربری دیگر کمتر و مقادیر ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی و pH خاک به صورت قابل توجهی درکاربری آبی بیشتر بود. شواهد به دست آمده از نتایج افتراق اشعه ایکس نشان داد که توپوگرافی و نوع کاربری، تاثیر به سزایی بر کیفیت رس ها نداشته ولی بر ویژگی های نیمه کمی کانی های فوق الذکر موثر بوده است. بدین صورت که مقدار کانی اسمکتیت در بخش رس ریز کاربری آبی به مقدار قابل توجهی نسبت به سایر کاربری ها بیشتر بود. همچنین وضعیت محصولات زراعی متفاوت کشت شده در دو کاربری دیم و آبی بر کمیت کانی های رسی تاثیرگذار بود. در نهایت کاربری کشت آبی نسبت به دو کاربری دیگر (مرتع و دیم)، بیشتر تحت تاثیر شیب و فرایندهای پدوژنیک بود.

ردیف توپوگرافی, کاربری اراضی, کانی شناسی رس, کشت آبی, کشت دیم