حسنیه محمدی دیزج - ۱. دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه
فریبرز شکاری - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه

امروزه افزایش درصد روی دانه از راه زی فزونی[۱]، به یکی از مهم ترین راهکارها جهت افزایش میزان این عنصر در دانه تبدیل شده است. برای بررسی تاثیر روی بر ویژگی های مورفوفیزیولوژیک و ویژگی های کمی و کیفی عملکرد گندم، پژوهشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارها عبارت بودند از پنج رقم گندم بهاره، شامل ارقام دریا، شیرودی، آرتا، تجن و ۱۹-N-۸۰ (به عنوان فاکتور اول) و پنج سطح کودی شامل مقادیر صفر، ۲۵ کیلوگرم در هکتار کاربرد خاکی سولفات روی (ZnSO۴۷ H۲O) در زمان کاشت، افشانه کردن ۵/۰ درصد سولفات روی  به ترتیب در مراحل شکمی، شکمی و شیری دانه، و شیری و خمیری دانه( به عنوان فاکتور دوم). ارزیابی داده ها نشان داد که کاربرد خاکی سولفات روی توانست وزن خشک گیاهچه ها، درصد سبز گیاهچه ها، سطح برگ بوته، وزن خشک برگ، ارتفاع بوته، درازای سنبله، شمار پنجه ها را نسبت به شرایط عدم کاربرد خاکی این عنصر به طور معناداری (در سطح احتمال یک درصد) افزایش دهد. در مورد عملکرد دانه، کاربرد خاکی سولفات روی در مقایسه با سایر تیمارها موجب افزایش معنادار (در سطح احتمال یک درصد) در این مولفه گردید. این در حالی بود که تیمارهای متعلق به افشانه کردن روی تفاوت معناداری را در این راستا با یکدیگر نشان ندادند. رقم های شیرودی و N-۸۰-۱۹  به ترتیب با ۷/۱۷۳۲ و ۸/۱۹۸۴ کیلوگرم در هکتار کمترین و ارقام تجن، دریا و آرتا به ترتیب با مقادیر ۴/۲۴۹۱، ۴/۲۴۳۴ و ۲/۲۳۸۶ کیلوگرم در هکتار بیش ترین عملکرد دانه را حاصل نمودند. افشانه کردن سولفات روی در تیمار شیری-خمیری منجر به بیشترین میزان این عنصر در رقم دریا گردید. به عنوان نتیجه نهایی می توان اذعان داشت چنانچه هدف افزایش عملکرد دانه ای گندم باشد کاربرد سولفات روی در مراحل آغازین رشد سودمندتر از مراحل نهایی خواهد بود. از سوی دیگر، زی فزونی روی بر خلاف عملکرد، بیش تر از کاربرد این عنصر در مراحل پایانی رشد متاثر می گردد. ازاین رو، کاربرد خاکی و برگی سولفات روی خواهد توانست موجب افزایش توام روی دانه و عملکرد کل شود.

اجزای عملکرد, ارقام گندم, پروتئین دانه, روی دانه و زی فزونی