محمدرضا نیشابوری - استاد، گروه علوم خاک، دانشگاه تبریز ،
داود زارع حقی - استادیار گروه علوم خاک، دانشگاه تبریز
نصرت اله نجفی - دانشیار، گروه علوم خاک، دانشگاه تبریز
سولماز یزدانی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، مهندسی علوم خاک، دانشگاه تبریز
محمدابراهیم صادق زاده ریحان - ۵- کارشناس ارشد، محقق، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی

آب، اکسیژن، دما و مقاومت مکانیکی در خاک فاکتورهای فیزیکی هستند که می­توانند مستقیما بر رشد گیاه موثر باشند. با دمای مساعد، در دامنه رطوبتی با کمترین محدودیت (LLWR) نه تنها آب کافی برای گیاه فراهم است دو عامل دیگر نیز برای فعالیت ریشه محدودکننده نیست. به منظور تعیین LLWR برای گیاه ذرت (Zea mays L.) رقم سینگل کراس ۷۰۴، آزمایش گلخانه ای در یک خاک لوم رسی انجام شد. خاک سطحی پس از عبور­ از الک ۷۶/۴ میلی­متری داخل استوانه های پی­وی­سی به قطر ۲/۱۵ و ارتفاع ۵۰ سانتی متر به تدریج ریخته شد و آن قدر متراکم گردید تا چگالی ظاهری آن ها به ۲۵/۱ و ۶/۱ گرم بر سانتی متر مکعب برسد. با  سه سطح رطوبتی (محدوده LLWR، کم­تر از حد پایینی و بیش­تر از حد بالایی آن)، دو سطح تراکم خاک و سه تکرار مجموعا ۱۸ ستون خاک آماده گردید. سه بذر ذرت سینگل کراس ۷۰۴ در هر ستون کشت گردید. پس از سبز کردن و کاهش تعداد بوته به یک عدد تیمارهای رطوبتی از مرحله ۵ برگی به بعد اعمال گردید. صفات گیاهی شامل ارتفاع گیاه، مساحت برگ، مقدار نسبی آب و هدایت روزنه­ای برگ اندازه­گیری شد. اختلاف در این صفات بین تمام تیمارهای رطوبتی در سطح احتمال ۱ درصد معنی­دار گردید. افزایش چگالی ظاهری، LLWR را از ۱۸ درصد حجمی در سطح تراکمی ۲۵/۱ گرم بر سانتی­متر مکعب، به ۶ درصد حجمی در سطح تراکمی ۶/۱ گرم بر سانتی­متر مکعب کاهش داد. مقایسه میانگین صفات گیاهی نشان داد که در هر دو سطح تراکمی بیشترین مقدار این صفات در دامنه­ رطوبتی تعریف شده باLLWR  حاصل گردید. بنابراین حدود رطوبتی بحرانی مربوط به تخلخل تهویه­ای ۱۰ درصد، نقطه پژمردگی دائم و با مقاومت مکانیکی۲ مگاپاسکال تعریف شده در LLWR بر مبنای شاخص­های رشد برای ذرت در این خاک مورد تایید قرار گرفت.

تهویه, دامنه رطوبتی با کمترین محدودیت, چگالی ظاهری, مقاومت مکانیکی, مقدار آب نسبی, هدایت روزنه ای