مجتبی بارانی مطلق - ۱- استادیار گروه علوم خاک، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
طیبه ایمانی - ۲- دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
عبدالامیر بستانی - ۳- استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد تهران
فرهاد خرمالی - ۴- استاد گروه علوم خاک، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

هدف از این تحقیق بررسی تثبیت درجای سرب در یک خاک آلوده به سرب در حضور فسفات بود. بدین منظور یک نمونه مرکب خاک سطحی (۵-۰ سانتی­متر) از حاشیه جاده تهران- قم نمونه برداری شد. به منظور بررسی اثرات تیمار فسفر بر تثبیت درجای سرب، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با استفاده از سه تیمار فسفر: دی آمونیوم فسفات(DAP) ، سوپر فسفات تریپل (TSP) و نسبت ۱:۱ اسید فسفریک و سنگ فسفات، در نسبت های مولی P/Pb ، ۳، ۶ و۹  انجام شد. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین­ها نشان داد که از بین سه تیمار فسفر بیشترین تبدیل سرب از جزء­های غیر باقی­مانده (محلول، تبادلی، کربناتی، پیوندیافته با اکسیدهای آهن و منگنز و سرب موجود در بخش ماده آلی) به باقی­مانده در تیمار دی آمونیوم فسفات و کمترین آن در تیمار نسبت ۱:۱ اسید فسفریک و سنگ فسفات حاصل شده است (۰۱/۰P<). همچنین نتایج نشان داد که در مجموع تیمارهای سنگ آپاتیت- اسید فسفریک، سوپر فسفات تریپل و دی آمونیوم فسفات قادر بوده­اند به ترتیب ۳/۱۸، ۴/۲۱ و۱/۳۳ درصد از مجموع جزءهای غیر باقی­مانده را به جزء باقی­مانده تبدیل کنند. مقایسه نتایج پراش­نگارهای پرتو ایکس (XRD) و خاک­های تیمار شده با خاک شاهد نشان داد که افزودن فسفر به خاک باعث تشکیل کانی پایرومورفیت شده و از بین سه تیمار شدت پیک در گراف مربوط به دی آمونیوم فسفات بیش از دیگر تیمارها بود.

تثبیت درجای سرب, فسفر, کانی پایرومورفیت, نسبت مولی P/Pb