مهری سلیمی - ۱-دانشجوی کارشناسی ارشد علوم خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمدعلی بهمنیار - ۲-دانشیار گروه علوم خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مهدی قاجار سپانلو - ۲-دانشیار گروه علوم خاک، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
آذر محمدی - ۳- مربی اصلاح نباتات، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

خودروها از منابع تولید فلزات سنگین از قبیل سرب و کادمیوم در محیط پیرامون جاده­ها هستند. مطالعه حاضر به منظور بررسی تغییرات میزان سرب و کادمیوم حاصل از تردد وسایط نقلیه محور ساوه- همدان، در خاک و گیاه کلزا به صورت فاکتوریل  در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی انجام شد. بدین منظور نمونه­های خاک و گیاه در سال۹۱ از فواصل ۵، ۱۰، ۲۰، ۴۰، ۸۰  و۱۶۰ متری حاشیه جاده جمع آوری و مقادیر فلزات سنگین سرب و کادمیوم در سه بخش ریشه، اندام هوایی و دانه گیاه و خاک اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که مقدار سرب در خاک و گیاه با افزایش فاصله از جاده کاهش یافت، به طوری که بیشترین مقدار متوسط سرب کل و قابل جذب در نمونه های  خاک با نزدیک­ترین فاصله از جاده یعنی ۵ متری و به ترتیب ۸۶/۳۸ و۷۹/۳ میلی گرم بر کیلوگرم حاصل گردید که نسبت به فاصله ۱۶۰ متری به ترتیب ۶۸/۳ و ۵۹/۸ درصد افزایش یافت. بیشترین مقدار متوسط کادمیوم کل خاک ۶۲/۳ میلی­گرم بر کیلوگرم بود که در فاصله ۴۰ متری مشاهده شد. میزان تجمع سرب و کادمیوم در اندام هوایی بیشتر از ریشه و دانه کلزا بود. خاک پیرامون جاده به کادمیوم آلوده بود درحالی که گیاهان علاوه کادمیوم به سرب نیز آلوده بودند. لذا تغذیه دام­ها از این گیاهان می­تواند سلامت آن­ها و درنهایت انسان­ها را تهدید کند. نتایج این تحقیق می­تواند در برنامه­ریزی کاربری اراضی حاشیه جاده، مدیریت حمل ونقل و کنترل ترافیک شهری استفاده شود.

حاشیه جاده, سرب, کادمیوم, کلزا, وسایط نقلیه