شهرام شاهرخی خانقاه
محمود شجاعی
علی رضوانی

شته ی معمولی گندم،Schizaphis graminum Rondani ، یکی از شته های زیان آور غلات منطقه ی ورامین می باشد. در این تحقیق ویژگی های زیستی این شته در آزمایشگاه در دمای ۱ ± ۲۰ درجه ی سلسیوس، رطوبت نسبی ۸۰-۷۰ درصد و دوره ی نوری ۱۶ ساعت روشنایی و ۸ ساعت تاریکی بررسی شد. برای این منظور، شته ی معمولی گندم با استفاده از قفس های برگ روی شش رقم گندم مهدوی، کویر، نیک نژاد، طبسی، آزادی و قدس پرورش داده شد و مدت زمان رشد پوره ها، میزان تلفات، طول عمر و باروری آن ها به طور روزانه ثبت و نرخ ذاتی افزایش جمعیت، نرخ متناهی افزایش جمعیت و مدت زمان دو برابر شدن جمعیت آن محاسبه گردید. نتایج نشان داد که تلفات پوره ها روی ارقام گندم رایج در منطقه ی ورامین در حد درصد تلفات پوره ها روی ارقام گندم حساس می باشد. همچنین شته ها روی هر شش رقم مورد آزمایش طول عمر نسبتا بالایی داشته و طول دوره ی پورگی آن ها تاحدودی کوتاه بود. کمترین میزان باروری شته ی معمولی گندم روی رقم کویر به دست آمد و دو رقم طبسی و مهدوی با دارا بودن بیشترین مقدار، با آن تفاوت معنی دار نشان دادند (۰۱/۰P<). محاسبه ی پارامتر نرخ ذاتی افزایش جمعیت نشان داد که ارقام گندم رایج در منطقه ی ورامین نسبت به شته ی معمولی گندم حساس می باشند، زیرا جمعیت شته روی این ارقام با نرخ تصاعدی ثابت ۳۱۰/۰-۲۵۲/۰ ماده به ازای هر ماده در روز رشد می کند و در صورت وجود شرایط مساعد و در غیاب دشمنان طبیعی می تواند به سرعت افزایش یابد. نتایج نشان داد که سه رقم نیک نژاد، طبسی و قدس مناسب ترین رقم های مورد آزمایش برای رشد جمعیت شته ی معمولی گندم بودند. همچنین شته روی رقم کویر کمترین مقدار نرخ ذاتی افزایش جمعیت و نرخ متناهی افزایش جمعیت و بیشترین طول مدت زمان دو برابر شدن جمعیت را داشت که به دلیل پایین بودن باروری و طول دوره ی پورگی بیشتر شته روی این رقم بود. بنابراین در صورت گسترش کشت رقم کویر در منطقه ی ورامین، جمعیت شته ی معمولی گندم به احتمال زیاد افزایش نخواهد یافت.

شته ی معمولی گندم, Schizaphis graminum, نرخ ذاتی افزایش جمعیت, نرخ متناهی افزایش جمعیت, پتانسیل رشد جمعیت