جواد جعفری - دانش پژوه دکتری تاریخ تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه

بررسی سیر تحولات تمدن ها از شکل گیری تا زوال آنها نشان می دهد که جوامع در درون خود مدام در حال تغییر و دگرگونی هستند.در طول تاریخ، تمدن­های بسیاری تکوین یافته، رشد کرده و نهایتا به افول گرائیده­اند. از این رو، چند پرسش اساسی مطرح می گردد؛ آیا افول و مرگ تمدن ها امری حتمی است؟ چه چیزی موجب می­شود که تمدنی دیگر یارای ماندن نداشته باشد و نتواند ادامه دهد ؟ اندیشمندان بسیاری در حوزه­ی فلسفه­ی تاریخ در صدد پاسخ برآمده­اند. آموزه­های دینی نیز بر مطالعه و تامل نسبت به سرنوشت جوامع و امت های پیشین تاکید دارد و مومنان و اهل تحقیق را به عبرت آموزی و تامل و تدبر در احوال امت­ها فرامی خواند. در این نوشتار نیز تلاش شده است علاوه بر بررسی نگاه قرآن به مقوله­ی حیات و مرگ جوامع و تمدن­ها، به آرای صاحب نظران این حوزه نیز نظری افکنده شود. در کل، قرآن به فرجام جوامع انسانی و تمدن ها دو نوع نگاه جزئی و کلی نگر دارد. در نگره ی جزئی، جوامع هریک مراحلی دارند که از زایش آنها شروع و پس از فراز و فرودهایی نهایتا به مرگ آنها ختم می­گردد؛ مرگی که البته از نظر قرآن امری حتمی و ناگزیر نیست. در نگاه کلی نگر، جوامع و تمدن ها یک حرکت خطی تکاملی دارند که در مسیر نهایتی مطلوب، به جامعه و تمدنی آرمانی می رسند و بدین ترتیب، تمدن ها و جوامع انسانی پایانی خوش و نوید بخش می­یابند.

تمدن, قرآن, جامعه, افول تمدن, حیات تمدن, انحطاط