محمدحسن مهدوی - دانش پژوه دکتری تاریخ معاصر جهان اسلام جامعه المصطفی العالمیه.

ابوالکلام آزاد، متفکر برجسته هندوستانی، در راستای حمایت از خلافت، تلاش های همه جانبه فکری سیاسی از خود نشان داد. اوج تلاش های وی را می توان در شکل گیری جنبش خلافت مشاهده کرد. موقعیت خاص مسلمانان هند، سبب تقویت این دیدگاه شده است. حمایت از خلافت در اندیشه متفکرین اسلامی هند، جهت موازنه قدرت بین هندو و مسلمان ازیک طرف و رهایی از ستم استعمار از طرف دیگر، استفاده شده است. دیدگاه فوق در مورد ابوالکلام آزاد، به صورت مطلق صحت نداشته، بلکه او در زمره آن دسته از اندیشمندان است که خلافت را جزء لاینفک اندیشه سیاسی اسلام می دانند. در اندیشه ایشان، سامان دینی و دنیایی جز در سایه خلافت امکان پذیر نخواهد بود. وی ضمن اینکه پیوند ناگسستنی بین دین و سیاست قائل است، خلافت را تنها شکل قابل قبول و مشروع حکومت در اسلام می داند و برای دفاع از آن مبنای دینی ارائه می دهد.

خلافت اسلامی, مسلمانان هند, ابوالکلام آزاد, جنبش خلافت