یوسف آرام - استادیار، گروه زبانشناسی، دانشگاه بوعلیسینا
مرضیه کوثری فرد - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا

امکانات تکریمی صورتهای زبانی خاص هستند که برای ابراز ادب به مصداقهای اسمی یا مخاطبان رمزگذاری شدهاند. بررسی انواع امکانات تکریمی در منشآت قائم مقام فراهانی (۱۳۸۶) در دوره قاجار انگیزه اصلی تدوین این پژوهش قرار گرفته است . پژوهش حاضر، توصیفی - تحلیلی و از نوع پیکره بنیاد میباشد .دادههای پژوهش مشتمل بر ۲۲۲۱ واژه تکریمی است که از پیکره پژوهش استخراج شدهاند. این دادهها بر اساس الگوی  شیباتنی (۲۰۰۶) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس این چارچوب نظری، امکانات تکریمی به چهار دسته تقسیم میشوند که عبارتند از «تکریمیهایارجاعی»، «تکریمیهایمخاطب»، «زبانهای اجتنابی» و «زیباسازی». بر اساس یافتههای این پژوهش، مشخص گردید که تکریمیهای ارجاعی در پیکره مورد نظر از بسامد بیشتری برخوردارند و تکریمیهای مخاطب که ناظر بر استفاده از ادات، پیشوند و پسوند میباشد، در پیکره پژوهش یافت نشد. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که علاوه بر طبقهبندی شیباتنی (۲۰۰۶)، تکریمیهای توصیفی و دعایی را نیز میتوان در زمره دیگر امکانات تکریمیهای ارجاعی زبان فارسی قرار داد. همچنین، در این پژوهش مشخص گردید که موقعیت اجتماعی، قدرت و رسمیت در استفاده از امکانات  تکریمی در دوره قاجار تاثیرگذار بودهاند.

ادب, امکانات تکریمی, امکانات تکریمی ارجاعی, امکانات تکریمی مخاطب, زبان اجتنابی, زیباسازی, منشآت قائم مقام فراهانی, زبانشناسی اجتماعی