فتانه محمودی - دانشیار گروه پژوهش هنر دانشگاه مازندران، مازندران، ایران
میلاد شهانواز - دانش آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

اشتراک و تبادل سنت های فرهنگی بین ایران و هند در دوره گورکانی به اوج خود می رسد. حوزه اصلی عینیت یافتن فرهنگ ها را می بایست در هنر و ادبیات جست وجو کرد. این پژوهش به مطالعه یکی از مصادیق این ارتباط فرهنگی، یعنی نگارگری و ذیل آن نسخه مصور خمسه نظامی که در دوره گورکانی هند توسط نگارگران مکتب هندوایرانی مصور شده و همچنین به تاثیرات ویژگی های نگارگری مکتب تبریز بر این نسخه، می پردازد. سوالاتی که مطرح می شود این است که: نظام نشانه ای نگارگری مکتب تبریز صفوی چگونه در سپهرنشانه ای گورکانیان هند ترجمه شده است؟ تاثیر این ترجمه پذیری بر نگاره های نسخه خمسه نظامی مصورشده در دوره اکبر شاه چگونه است؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با رویکرد سپهرنشانه ای بر پایه آرای یوری لوتمان بوده و هدف مقاله، خوانش نشانه های تاثیرگذار نگارگری صفوی بر نگارگری گورکانی هند و چگونگی این تاثیر در مصورسازی نگاره های خمسه نظامی در دوره سلطنت اکبرشاه است. نتایج پژوهش نشان داد که مصورسازی نسخه خمسه نظامی در هند، به واسطه مهاجرت نگارگران ایرانی به هند، متاثر از نگارگری مکتب تبریز صفوی است. تاثیرات این ویژگی ها در اکثر نگاره های خمسه نظامی ازجمله ترکیب بندی، شخصیت پردازی، نقوش تزئینی، فرم ها و بافت ها به وضوح دیده می شوند.

نگارگری تبریز صفوی, نگارگری گورکانی, خمسه نظامی, سپهرنشانه ای, عبدالصمد شیرازی