خلیل ابراهیمی - مدیر مهتمم و تصحیح متون فصلنامه علمی - پژوهشی دانشگاه هرات، افغانستان

ادبیات فارسی و در کل ادبیات اکثر کشورها سرشار از اندیشه های بزرگ در مورد جهان و انسان، انسانگرایی، انسانمداری و انسانمحوری است که هم شامل نثر و شعرهای گذشته ما و هم نثر و شعر معاصر و حال ماست. یکی از آن بزرگانی که به انسان اهمیت داده است خواجه عبدالله انصاریست، او یک دانشمند دینگراست و به مولفه های انسانگرایی توجه زیاد نموده است؛ از همین جهت، این نوشته به هدف بررسی و پیدایی مولفه های انسانگرایی در رسایل خواجه عبدالله انصاری نوشته شده است. از آنجاییکه انسان، انسان شناسی و انسانگرایی همواره مورد توجه علما، فلاسفه، عرفا و شاعران بوده است و هر کدام نگاه ویژه به این مقوله داشته اند که بررسی چنین نوشته ها در خور اهمیت و بررسی است. روش پژوهش این نوشته کاربردی و کتابخانه میباشد. در رسایل فارسی خواجه عبدالله انصاری صفات مثبت انسانی چون: راستی و صداقت، تعامل با دنیاداری و ثروت، حسن اخلاق و محبت با خانواده، ایثارگری، قناعت و بینیازی از مردم، مردانگی و از خودگذری، علم آموختن، سخاوت و طعام دادن بر همگان، ضیافت و مهمانی دادن، ادب داشتن، دوستی ورزیدن و همنشینی...وجود دارد در نتیجه این بررسی مشخص شد که به این صفات بیشتر مطابق آیات و احادیث نبوی پرداخته شده است، طوریکه در اکثر مواقع آیتی نیز در نخست سخن در مورد این صفات ذکر شده است و همچنان در رسایل فارسی خواجه عبدالله انصاری صفات منفی انسانی چون: ظلم نمودن، تفرقه افکندن، جهل ورزیدن، حسدورزی، دروغگویی، خودپسندی، تکبرداشتن، بی اعتمادی، هوس رانی، طمع داشتن، غیبت کردن، کفران نعمت، خشم و غضب و تن پروری آمده است و اکثر این صفات منفی با ذکر عواقب شان مردود شمرده شده است؛ البته خواجه عبدالله انصاری در مورد این صفات ملاحظاتی نیز دارد.

رسایل فارسی خواجه عبداالله انصاری، انسانگرایی، انسان کامل، هرات